Są aktywni, zadowoleni z życia, lubią podróżować i angażować się w życie społeczne. W miejscu zamieszkania potrzebują przede wszystkim: parków, sklepów spożywczych, bibliotek i przychodni – taki obraz polskich seniorów wyłania się z badań naukowców Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
W ramach realizowanego od dwóch lat projektu opracowano kompleksowy profil polskich seniorów oraz ranking miejsc, z których starsze osoby najchętniej korzystają – poinformowali przedstawiciele uczelni.
Celem badania przeprowadzonego pod kierunkiem dr hab. inż. Agnieszki Dawidowicz była odpowiedź na pytanie, jak w dzisiejszych czasach powinny wyglądać osiedla mieszkaniowe przyjazne seniorom i jaki jest ogólny profil polskiego seniora. Materiałem badawczym były odpowiedzi zebrane (za pośrednictwem ankiet) od najstarszych mieszkańców pięciu polskich miast: Olsztyna, Gdańska, Warszawy, Krakowa i Poznania. Uczestnicy należeli do kilku różnych grup wiekowych: 60-75, 76-84, 85+.
Naukowcy z Wydziału Geoinżynierii UWM badali czynniki demograficzne, psychologiczne, behawioralne i ekonomiczne związane z aktywnością seniorów w ich bliższym i dalszym otoczeniu. Analizy statystyczne w połączeniu z systemami informacji geograficznej (GIS) pozwoliły także opracować mapy miejsc, w których seniorzy są najbardziej aktywni.
„Już pierwsze, cząstkowe wyniki badań pokazują, jak bardzo na przestrzeli ostatnich lat zmieniły się rodzaje aktywności i potrzeby ludzi starszych. Obecni seniorzy są bardziej samodzielni, co znacząco wpływa na ich potrzeby, także te dotyczące zagospodarowania przestrzeni” – mówi dr Dawidowicz.
„Nasze seniorki są zazwyczaj wdowami i żyją samotnie. Inaczej jest w przypadku mężczyzn; zwykle żyją oni z partnerką lub żoną” – dodaje współautorka badania dr inż. Marta Figurska. Jak wyjaśnia, niezależnie od płci polscy seniorzy dość niechętnie kontynuują działalność zawodową. Na emeryturze wolą odpoczywać, uczęszczać na zajęcia, np. prowadzone przez uniwersytety trzeciego wieku, czy – w przypadku kobiet – zajmować się wnukami.
Choć coraz więcej polskich seniorów to osoby z wykształceniem średnim i wyższym, nadal widać ogromne dysproporcje pomiędzy dużymi miastami i mniejszymi miejscowościami. W tych ostatnich, osoby wykształcone stanowią zdecydowaną mniejszość. Dr Figurska podkreśla jeszcze jeden istotny fakt – dzisiejsi seniorzy są zadowoleni ze swojego życia.
„Mają przyjaciół, z którymi chętnie się spotykają, lubią gotować. Są zadowoleni ze swojej sytuacji rodzinnej, relacji z innymi ludźmi, z tego, ile mają czasu wolnego i w jaki sposób go spędzają – wylicza. – Lubią być aktywni, szczególnie w pobliżu miejsca zamieszkania. Co ciekawe – choć relacje rodzinne są dla nich bardzo ważne, równie mocno cenią sobie samodzielność, niezależność i własny rozwój. Dlatego najchętniej mieszkaliby blisko dzieci i wnuków, ale w samodzielnych mieszkaniach czy domach jednorodzinnych”.
Badanie ujawniło, że współcześni seniorzy chcą także angażować się w życie społeczne: uczestniczyć w radach senioralnych, pracować jako wolontariusze, pomagać innym, np. w charakterze niani. Chętnie korzystają z placówek i wydarzeń kulturalnych: wychodzą do kina, na warsztaty, do kawiarenek i restauracji.
„Odkrywają to, co seniorzy za granicą robią już od kilkudziesięciu lat – mówi dr Dawidowicz. – Zauważają, że przekroczenie 60-tki nie oznacza końca życia. Widzą dla siebie jeszcze wiele możliwości rozwoju, dlatego chcą być niezależni i mieć swobodę spotykania się z przyjaciółmi czy organizowania przyjęć. Częściej pozwalają sobie na podróże i wyjazdy zagraniczne. I jest to bardzo dobry kierunek, ponieważ aktywność, zarówno fizyczna, jak i umysłowa, ma ogromny wpływ na zdrowie i długość życia”.
Równie ciekawie prezentuje się ranking miejsc aktywności seniorów. Okazuje się bowiem, że starsze osoby potrzebują przede wszystkim terenów zielonych, parków i miejsc spacerowych. Ważne są dla nich także sklepy spożywcze, supermarkety, przystanki komunikacji miejskiej i miejsca parkingowe, zwłaszcza te dla osób z niepełnosprawnościami. Wysoko w rankingu uplasowały się również biblioteki, ogródki działkowe, przychodnie lekarskie oraz kościoły i cmentarze.
Czy wynika z tego, że właśnie te miejsca powinny się znajdować tam, gdzie mieszkają seniorzy? Jeśli tak, to w jakiej maksymalnej odległości? Jak tłumaczą autorzy badania, ponieważ starsze osoby preferują przemieszczanie się pieszo, najchętniej korzystają z tego, co znajduje się w zasięgu spaceru. W najstarszej z badanych grup oznacza to odległość 500 m, wśród młodszych seniorów – do 1,5 km.
„To cenna wskazówka co do odległości, w jakiej powinny się znajdować miejsca aktywności seniorów” – uważają badacze. Na podstawie zebranych przez nich danych oraz dzięki opracowanemu przez dr Figurską specjalnemu narzędziu opierającemu się na diagramach Woronoja (rodzaj podziału płaszczyzny) w ramach badania stworzono także tzw. mapy dostępności. Pokazują one, które części miasta są dobrze dostosowane do potrzeb seniorów, a które wymagają dopracowania.
Na przykład stworzona dla Olsztyna mapa dostępności aptek ujawniła, które części miasta są pod tym względem wykluczone. „Wiemy, że seniorzy nie będą chcieli zamieszkać tam, gdzie nie ma żadnej apteki” – podkreślają autorzy.
Efektem końcowym projektu będą mapy osiedli przyjaznych seniorom oraz uniwersalne narzędzie do analizy przestrzeni pod kątem dostępności dla seniorów. Mapy będą tworzone automatycznie przy użyciu sztucznej inteligencji. Mają stanowić pomoc m.in. dla architektów, urbanistów i deweloperów przy planowaniu i projektowaniu osiedli, a także dla pośredników nieruchomości, którzy będą doradzać seniorom w wyborze miejsca zamieszkania. Trzeba jednak poczekać na nie do jesieni, kiedy to zostaną opublikowane pełne wyniki badania.
tr/pap
