Giovanni Pampiglione jest Rzymianinem z urodzenia – urodził się w 1944 roku przy historycznej rzymskiej via Salaria – ale sporą część życia spędził w Polsce. Tym co zagnało go tu, jeszcze w jego młodości, była polska sztuka, którą upodobał sobie ponad wszystko. To w Polsce stał się aktorem i reżyserem i w polską kulturę wniknął szczególnie.
Oczywiście, rodzima kultura włoska była mu bliska, przede wszystkim jej wielka tradycja teatralna i literacka, ale w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych to polski teatr – przede wszystkim – będący wtedy w okresie swojej największej świetności był dla niego źródłem nieporównywalnej z niczym fascynacji.
Ponad pół wieku tego związku stało się okazją do przeprowadzenia z nim siedmiu rozmów przez znaną i cenioną teatrolożkę, profesor Barbarę Osterloff.
Duet rozmówców przewędrował w tych rozmowach od korzeni rodzinnych Pampiglione, poprzez jego włoskie dzieciństwo i młodość, po lata ostatnie. Dwa wątki szczególnie odcisnęły się na rozmowie.
Pierwszy to przyswajanie polskiej scenie doświadczeń jego narodowej, włoskiej tradycji scenicznej, czyli teatru dell’arte.
Drugi, to jego intensywny artystyczny romans z teatrem Witkacego. W tekstach rozmów zawarte jest nieprawdopodobne bogactwo doświadczeń włoskiego reżysera, którego miłość do polskiej literatury zawiodła na deski teatrów w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Opolu. Bogatszy o drugą ojczyznę – tę z wyboru – Pampiglione całym swoim życiem zawodowym dowodził, że zasługuje na tytuł ambasadora kultury polskiej we Włoszech i włoskiej kultury w Polsce, o czym świadczy chociażby jego dorobek witkacowski i dell’artowski.
Jak pisze w kończącym książkę „Liście do Przyjaciela” prof. Janusz Degler: „Teatr stał się dla Ciebie sposobem na życie. Nie mogłeś wybrać lepiej”.
Rozmówcy przywołują dziesiątki spektakli teatralnych, niektórym z nich poświęcając małe, ale esencjonalne analizy, a także dziesiątki ważnych postaci polskiej kultury, głównie reżyserów, aktorów, ale także plastyków, scenografów, kompozytorów, pisarzy, z którymi Pampiglione pracował lub z którymi przynajmniej zetknął go los. Większe lub mniejsze passusy poświęcone zostały m.in. Jerzemu Grotowskiemu, Erwinowi Axerowi, Konradowi Swinarskiemu, Jerzemu Jarockiemu, Andrzejowi Wajdzie, Tadeuszowi Kantorowi, Henrykowi Tomaszewskiemu i wielu innym, także tak wybitnym aktorom jak Gustaw Holoubek, Jerzy Stuhr, Halina Mikołajska, Jan Englert).
Mowa jest także o jego dorobku translatorskim (przełożył na język włoski kilka sztuk Witkacego, m.in. „Mątwę, czyli hyrkaniczny światopogląd”, sztuki Sławomira Mrożka, ale także „Sprawę Dantona” Stanisławy Przybyszewskiej czy „Nieboską komedię” Zygmunta Krasińskiego). W tle wątków ściśle artystycznych, nasyconych bogatą erudycją, rysuje się ciekawie sylwetka osobista Pampiglione, człowieka o bujnym życiu, pełnym podróży, przyjaźni i związków emocjonalnych, mających za sobą ogrom satysfakcji, ale i rozczarowania, niespełnienia.
Wśród tych wymienia żal, że odmówił Andrzejowi Wajdzie przyjęcia (epizodycznej co prawda) roli w jego ekranizacji „Ziemi Obiecanej”.
Po części zrekompensował mu to epizod w filmie Wajdy „Wałęsa. Człowiek z nadziei”, gdzie zagrał tłumacza uczestniczącego w rozmowie Oriany Fallaci z Lechem Wałęsą w roku 1981. A propos Wajdy. Subtelny artysta Pampiglione jawi się też jako człowiek o mocnym, bojowym temperamencie.
Świadczy o tym choćby jego krótka opowieść o tym, jak wyprosił z domu, przerywając kolację, „pewnego sędziego związanego z obecną władzą” za to że „obraził jego wielkiego przyjaciela Andrzeja Wajdę”. Dla takich smaczków także, nie tylko dla solidnej porcji wiedzy o teatrze, warto przeczytać te rozmowy.
Giovanni Pampiglione, Barbara Osterloff – „Serce na Wisłą”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2021, str. 140, ISBN 978-83-8196-226-1
