Dramaty 3D
Sztuki „Na szczytach panuje cisza”, „Komediant” i „Plac Bohaterów” tworzą drugi tom dramatów Thomasa Bernharda (1931–1989), wybitnego austriackiego pisarza i dramaturga.
W sztukach z lat osiemdziesiątych XX wieku autor podejmuje wiodące motywy swojej twórczości: życia jako teatru, losów przegranych artystów megalomanów i opętanych artystycznymi wizjami samozwańczych geniuszy czy przemocy psychicznej w rodzinie. Wprowadza też ważny temat zafałszowanego obrazu historii i braku rozliczenia się austriackiego narodu z epoką nazizmu, przedstawiając go brawurowo w „Placu Bohaterów”, którego wiedeńska premiera została oprotestowana w mediach i na ulicy. Thomasowi Bernhardowi zarzucano, „kalał własne gniazdo”, ponieważ domagał się prawdy o przeszłości w trosce o Austrię i jej społeczeństwo, a jednocześnie przerażał go stan umysłów i ducha współczesnych mu rodaków. Bernhard działalność literacką rozpoczął w latach 50. XX wieku, publikował wtedy krótkie teksty dziennikarskie (m.in. sprawozdania sądowe) i recenzje teatralne na łamach prasy Salzburga, Monachium i Wiednia, wydał też trzy tomiki wierszy. Studiował dramaturgię i reżyserię w Akademii Mozarteum w Salzburgu. Wymieniany od końca lat 50. wśród liczących się postaci literatury austriackiej, pierwszy sukces odniósł powieścią „Mróz” z 1963 roku. Przez następne ćwierć wieku publikował praktycznie corocznie kolejne utwory prozą – powieści i opowiadania (do najważniejszych należą: „Kalkwerk”, „Korekta”, „Beton”, „Wycinka”, „Wymazywanie” oraz pięcioczęściowy cykl autobiograficzny). Od roku 1970 pisał także utwory dramaturgiczne. Podejmował w nich tematykę egzystencjalną – cierpienia, samotności i śmierci, zaciekle krytykował różne aspekty austriackiego życia społecznego i kulturalnego oraz demaskował historyczną amnezję Austriaków, skrywającą nazistowski okres w dziejach ich narodu. Uznawany był za jednego z najwybitniejszych i najoryginalniejszych pisarzy nie tylko Austrii, ale całego niemieckiego obszaru językowego w XX wieku, był wielokrotnie nagradzany i w Austrii, i w Niemczech, a jednocześnie bezpardonowo potępiany, także w mediach, jako twórca „kalający własne gniazdo”. Jego ostatnie dzieło, to dramat „Plac Bohaterów”, przypominające rodakom autora, z jakim entuzjazmem w marcu 1938 roku przyjęli Anschluss – włączenie Austrii do Trzeciej Rzeszy – i jak w centrum Wiednia witali Hitlera, miało premierę w stołecznym Burgtheater 4 listopada 1988 roku, pomimo głosów protestu ze strony części prasy i czołowych polityków kraju oraz burzliwych demonstracji przed gmachem teatru. Trzy miesiące później Bernhard zmarł; w testamencie zakazał wystawiania swych sztuk w Austrii przez 70 lat; już jednak po 10 latach spadkobiercy ten zakaz uchylili.
W Polsce opublikowano większość dzieł Thomasa Bernharda, głównie w tłumaczeniu Sławomira Błauta, Marka Kędzierskiego, Sławy Lisieckiej i Moniki Muskały. W wydawnictwie „Czytelnik” ukazały się książki: „Oddech” i „Suterena” (obie1983), „Chłód” (1987), „Przegrany” (2002), „Dawni mistrzowie” (2005), „Zaburzenie” (2009), „Moje nagrody” (2010), „Wycinka” (2011), „Korekta” (2013). „Wyjadacze (2015), „Bratanek Wittgensteina” (2019), „Mróz” (2020) oraz „Dramaty” t. 1 (2020). Niektóre utwory Bernharda adaptował i wystawiał na scenach teatralnych Krystian Lupa.
Thomas Bernhard – „Dramaty”, tom. 2, „Czytelnik”, przekł. Jacek St. Buras, str. 440, ISBN 978-83-07-03511-6
