Paraliż Trybunału spowodował wyhamowanie tempa jego pracy, zajmować się musi ustawami o Trybunale właśnie, choć powinien orzekać w innych sprawach, wciąż czekających w kolejce.
Nazajutrz po ogłoszeniu ostatniego wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy z 22 lipca (sprawa K 39⁄16) sprawdzamy stan spraw, będących „w toku merytorycznego rozpoznania – stan na dzień 12.08.2016”
Liczba wszystkich spraw w toku wynosi 166. Najstarsze – 9 – pochodzą z 2013 roku. Z 2014 roku czeka na rozpoznanie 23, z ubiegłego – 76, a w tym na rozstrzygnięcie czeka już 58 nowych spraw. Co to za sprawy?
Według tzw. Repertorium K (wnioski o stwierdzenie zgodności ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją oraz zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie) czeka na wyrok 67 spraw.
Liczba skarg konstytucyjnych, do których ma prawo każdy obywatel, jest nieco mniejsza – 56.
W repertorium P (pytania prawne sądów) czeka 38 spraw.
Repertorium U (wnioski o stwierdzenie zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami) czekają 4 sprawy
Wreszcie jest jeden wniosek Kp (wnioski Prezydenta RP o stwierdzenie zgodności z Konstytucją ustaw przed ich podpisaniem albo umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją) – z 2015 roku.
Takie wyliczenie ma jednak sens tylko wtedy, gdy za konkretnymi sygnaturami dostrzega się istotę pytania, skargi czy wniosku. Każdy zainteresowany obywatel może bez trudu sprawdzić na internetowych stronach Trybunału, jakie sprawy czekają w kolejce do rozstrzygnięcia, jaki skład orzekający zajmuje się poszczególnymi sprawami, czy wpłynęły już dokumenty stanowiska) od uczestników postępowania, co w nich jest, jaki jest przebieg wydarzeń (data wpływu do Trybunału, treść wniosku, data wydania postanowienia o nadaniu sygnatury i wyznaczeniu składu sędziowskiego) itd. Jawność poczynań Trybunału jest rękojmią budowy zaufania do samej instytucji, jak i do orzeczeń. Dostępne są nie tylko kalendarz i dokumenty wnioskodawców, ale także stanowiska uczestników, przekazane na piśmie, są w całości jawne.
Trybunał nie zajmuje się tylko sam sobą, choć medialny harmider wokół rozstrzygnięć skarg na kolejne ustawy o Trybunale przykrywa codzienną robotę, jaka się w nim toczy. A która nastręcza wiele ciekawych problemów, natury i prawnej, i – w tle – politycznej.
Weźmy przykład pytania prawnego P 15⁄16. Jego przedmiotem jest Rozporządzenie Ministra Budownictwa z 28 czerwca 2006 roku w sprawie określania taryf, wzoru wniosków o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.
Rzecz dotyczy więc nie tylko uczestników postępowania przed Sądem Rejonowym w Koninie (I Wydział Cywilny), ale bardzo wielu obywateli w całym kraju. 2 sierpnia prezes Trybunału nadał sprawie sygnaturę i wyznaczył skład orzekający: Zbigniew Jędrzejewski (przewodniczący), Julia Przyłębska (sprawozdawca) oraz sędziowie: Leon Kieres, Andrzej Rzepliński, Piotr Tuleja, Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz i Andrzej Wróbel. Zarówno przewodniczący składu jak i sprawozdawca, biorąc udział we wcześniejszych rozprawach, w szczególności tych dotyczących ustaw o Trybunale Konstytucyjnym, ale i kwestii „zwykłych” – zgłaszali zdania odrębne, kwestionujące prawo Trybunału do procedowania na podstawie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z 25 czerwca 2015 roku. 2 sierpnia to data sprzed ostatniego orzeczenia Trybunału o kolejnej ustawie o TK z 22 lipca (wyrok zapadł 11 sierpnia). Co zatem zrobi sędzia-sprawozdawca, czy zaproponowany przez sędzię Julię Przyłębską wyrok będzie jednocześnie przez nią uznany za sprzeczny z prawem? Co zrobi przewodniczący składu, prof. Zbigniew Jędrzejewski, który, tak jak sędzia Julia Przyłębska, konsekwentnie składał vota separata?
Można powiedzieć – będzie się działo. Byle jednak nie kosztem ważnych spraw. Ważnych dla różnych kategorii obywateli i instytucji państwa, że wymienię tu kilkanaście z tych, które oczekują na wydanie wyroku:
K 3⁄16 – Tymczasowe aresztowanie – maksymalny czas trwania, zasady przedłużenia tymczasowego aresztowania, z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, rozstrzygać będzie pełny skład, data wpływu do TK – 3 stycznia 2016;
K 6⁄16 – Służba cywilna (wnioski grupy posłów z Platformy Obywatelskiej i RPO), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Piotr Pszczółkowski, data wpływu: 22 stycznia 2016;
K 7⁄16 – Użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej (RPO), pełny skład, sędzia sprawozdawca Małgorzata Pyziak-Szafnicka, data wpływu: 26 stycznia 2016;
K 9⁄16 – Zasady stosowania kontroli operacyjnej przez służby policyjne i służby specjalne (wniosek RPO), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Stanisław Rymar, data wpływu 18 lutego 2016;
K 11⁄16 – Zasady wydawania rozporządzeń, wniosek Prokuratora Generalnego, pełny skład„ sędzia-sprawozdawca Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, data wpływu 2 marca 2016 r.;
K 13⁄16 – Ustawa o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich i grupy posłów na Sejm RP, sprawa połączona z K 25⁄16 (sprawa rozpoznawana pod wspólną sygnaturą K 13⁄16), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Marek Zubik, data wpływu 24 marca 2016;
K 15⁄16 – System ubezpieczeń społecznych, wniosek Konfederacji Lewiatan i Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej, sprawa połączona z K 38⁄16 (sprawa rozpoznawana pod wspólną sygnaturą K 15⁄16), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Zbigniew Jędrzejewski, data wpływu 25 listopada 2015 r.;
K 17⁄16 – Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, wniosek RPO, pełny skład, sędzia-sprawozdawca Julia Przyłębska, data wpływu 4 kwietnia 2016 r.;
K 19⁄16 – Prawo o Prokuraturze, wnioski grupy senatorów i Rzecznika Praw Obywatelskich, sprawa połączona z K 20⁄16 (sprawa rozpoznawana pod wspólną sygnaturą K 19⁄16), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Piotr Pszczółkowski, data wpływu 6 kwietnia 2016r.;
K 24⁄16 – Zasady wyrażania zgody następczej na wykorzystanie w postępowaniu karnym materiałów uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnej dotyczącej innego przestępstwa lub innej osoby niż objęte sądowym zarządzeniem kontroli, z wniosku RPO, pełny skład, sędzia-sprawozdawca Stanisław Rymar, data wpływu 2 maja 2016 r.;
K 27⁄16 – Postępowanie karne – dopuszczenie przez sąd dowodu uzyskanego z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, wnioski KRS i RPO, Sprawa połączona z K 30⁄16 (sprawa rozpoznawana pod wspólną sygnaturą K 27⁄16), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Piotr Tuleja, data wpływu do TK 9 maja 2016 r.;
K 32⁄16 – Prawo o ustroju sądów powszechnych – uprawnienia Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego, wnioskodawca Krajowa Rada Sądownictwa, pełny skład, sędzia-sprawozdawca Stanisław Biernat, data wpływu: 2 czerwca 2016 r.;
K 33⁄16 – Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – brak ustawowo zdefiniowanego pojęcia „osoby stosujące przemoc w rodzinie” a tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, wniosek Rady Miasta Zakopane, pełny skład, sędzia sprawozdawca Zbigniew Jędrzejewski, data wpływu 18 maja 2016 r.;
K 35⁄16 – Ustawa antyterrorystyczna, wniosek RPO, pełny skład, sędzia-sprawozdawca Stanisław Biernat, data wpływu 11 lipca 2016 r.;
K 36⁄16 – Obrót ziemią rolną, z wniosku RPO i grupy posłów, sprawa połączona z K 37⁄16 (sprawa rozpoznawana pod wspólną sygnaturą K 36⁄16), pełny skład, sędzia-sprawozdawca Andrzej Rzepliński (przewodniczący: Stanisław Biernat), data wpływu: 11 lipca 2016 r..
Z tego krótkiego przeglądu – z treścią każdego wniosku oraz ze stanowiskami odpowiednich instytucji można się zapoznać na stronach internetowych Trybunału – jasno widać, jak wielu obywateli jest lub powinno być żywotnie zainteresowanych w jak najrychlejszym rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu wniesionych do Trybunału spraw. Grupy posłów, Rzecznik Praw Obywatelskich, samorządy lokalne, sądy itd. nie w swoim interesie wnioskują do sądu konstytucyjnego (nawet, jeżeli – jak grupy posłów czy senatorów – mają z tego doraźną korzyść polityczną), lecz w interesie dużych grup społecznych. Usunięcie defektów prawnych, wyczyszczenie przepisów z nieostrych norm, które dają możliwość arbitralnej, dowolnej interpretacji stwarza gwarancję dla podstawowych praw obywateli, dla ich wolności i dla życia w państwie, w którym prawo jest logiczne i sprawiedliwe. W którym żadna z władz nie będzie miała pierwszeństwa i przewagi nad pozostałymi.
