Profesor Daniel Beauvois – wybitny historyk francuski, znawca historii Polski, w szczególności specjalista historii społecznej kresów wschodnich od XVII do XIX wieku. Wydawałoby się, powinien mieć w Polsce atłasowo uprzywilejowaną pozycję.
Takiego Francuza, który porzucił bujną , barwną i dramatyczną historię swojej ojczyzny, by z poświęceniem godnym – wydawałoby się – lepszej sprawy taplać się w naszym błotku narodowym, powinno się na rękach nosić. I mógł sobie Beauvois zapewnić to bez trudu, w naszym tradycyjnie (niegdyś) frankofilskim kraju, będącym bądź co bądź spadkobiercą napoleońskiego Księstwa Warszawskiego z napoleońską konstytucją i kodeksem, do dziś czasem przez sądy polskie stosowanym. A jednak tak się nie stało, bo sam wybrał trudniejszą drogę. Swoją autobiografię zatytułowaną „Moje kamienie księżycowe. Próba autobiografii zawodowej”, sformułował z prawdziwie francuską szczerością ćwiczoną na Wolterze i Diderocie, bez oglądania się na polsko-słowiańską obłudę i poprawność towarzyską. Opowiada w niej m.in. o tym, jak niektórzy przedstawiciele polskiego świata naukowego historyków reagowali na jego bezkompromisowe oceny naukowe sytuacji społecznej w Szlacheckiej Rzeczypospolitej, Kresów Wschodnich w szczególności, w której szlachta uczyniła z chłopów przedmiot bezprzykładnej, prawdziwie niewolniczej eksploatacji. Temat ten uczynił Beauvois jednym z najważniejszych tematów swoich zakrojonych na szeroką skalę badań. Przypomnijmy tylko, że urodzony 8 maja 1938 roku Daniel Beauvois ukończył studia rusycystyczne i polonistyczne na Uniwersytecie Lille III. W latach 1964-1968 pracował w szkołach średnich jako nauczyciel języka rosyjskiego. Jest członkiem zagranicznym PAN, PAU i Ukraińskiej Akademii Nauk. Uzyskał tytuł doktora honoris causa uniwersytetów Wrocławskiego, Warszawskiego i Jagiellońskiego. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP. W latach 1969–1972 pełnił funkcję dyrektora Ośrodka Kultury Francuskiej przy Uniwersytecie Warszawskim. Od 1973 do 1978 był pracownikiem naukowym CNRS w Paryżu. Następnie został kierownikiem katedry polonistycznej w Lille do 1992 oraz Ośrodka Historii Słowian na Sorbonie w latach 1993–1998. W 2006 otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia za książkę „Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914”. Jedną z jego najważniejszych prac, także dostępną w języku polskim są „Polacy na Ukrainie 1831-1863. Szlachta polska na Podolu, Wołyniu i Kijowszczyźnie”. To niewiarygodne, ale okazało się, że mimo takich zasług profesora Beauvois dla kultury polskiej, jego szczerość naukowa nie spotkała się z dobrym przyjęciem w sporej części polskiego środowiska historycznego. Niejednokrotnie odpowiedzią na tę bezkompromisowość naukową, całkowicie przecież uprawnioną a nawet będącą obowiązkiem każdego historyka, profesora Beauvois nawet największe tuzy polskiej historiografii reagowały słabo skrywanym lub zgoła nie skrywanym ostracyzmem. Nie wszyscy rzecz jasna, ale postawa innych sporo o nas mówi. Najwyraźniej traktowano go jak swoistego bluźniercę, który ośmielił się podważyć polski, arkadyjski, sielski, utopijny, a tak naprawdę zakłamany mit Kresów Wschodnich, jako obcego ośmielającego się podważać zakłamane „polskie świętości”. Być może chętnie zasugerowani mu by zajął się grzechami i brudami francuskimi. Ale profesor wybrał co innego i było to jego „święte” naukowe prawo.
Tom wydany przez Instytut Historii Nauki PAN, poprzedzony wstępem prof. Leszka Zasztowta („Niepokorny uczony w nowej Europie”), składa się ze wspomnianej autobiografii zawodowej a także zestawu tekstów Daniela Beauvois, w tym m.in. o sytuacji inteligencji polskiej w Wilnie 1803-1832, o micie „Kresów Wschodnich”, o pamiętnikarstwie polskim z tych terenów w wieku XX, o Polsce XX wieku widzianej oczyma historyków rosyjskich, a także wywiadu z Profesorem, osnutego wokół jego pomnikowej monografii „Polacy na Ukrainie 1831-1863”, a zatytułowanego „Anielstwo i Imperializm”. Tom Daniela Beauvois. To pasjonujący intelektualnie zbiór i – co nie bez znaczenia – jako edycja polska – drobne zadośćuczynienie i podziękowanie za jego trud w służbie polskiej Klio i budzeniu polskiej samoświadomości.
Daniel Beauvois – „Autobiografia i teksty wybrane”, wyd. Instytut Historii PAN, Warszawa 2017, str. 415, ISBN 978-83-7545-744-5