Z Bogusławem Gorskim – przewodniczącym RN PPS rozmawia Przemysław Prekiel.
Dlaczego wybrał Towarzysz PPS?
Poglądy lewicowe miałem zawsze. Działając w środowisku sportowym w latach 70. poznałem Jana Mulaka – wybitnego trenera polskiego „Wunderteamu”. Nigdy nie myślałem, że on wciągnie mnie do polityki co stało się w końcu lat 80., kiedy po latach niebytu odradzała się PPS. Widocznie w jego oczach „rokowałem” jakieś nadzieje polityczne i organizacyjne, bo zaczął mi powierzać, jeszcze w „11”, której przewodził coraz to nowe zadania. Na Kongresie Zjednoczeniowej partii z jego rekomendacji zostałem wiceprzewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego. Do dzisiaj Jan Mulak pozostaje autorytetem politycznym, wybitnym politykiem powojennej lewicy. Sądzę, że jego spuścizna jest za mało współcześnie wykorzystywana w działalności naszej partii.
Dlaczego powstała PPS?
W 1892 roku emigracyjni działacze socjalistyczni w Paryżu założyli PPS – partię nastawioną na walkę o niepodległość i sprawiedliwość społeczną. Musieli mieć dużą wyobraźnię, skoro na ponad 25 lat przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, wierzyli głęboko w sens prowadzonej walki. Po odzyskaniu niepodległości PPS nigdy nie miała takiego znaczenia politycznego, na jaki zasługiwała. Liderzy PPS przerastali swoją epokę. Partia zdobywała zazwyczaj jedynie w granicach 10–15 proc. poparcia. PPS przeszła jednak do historii Polski jako ta partia, która zapisała piękną kartę niepodległościową i społeczną. Najbardziej tragiczną datą dla partii był rok 1948, kiedy to PPS na długie lata przestała istnieć. Odrodziła się w końcu lat 80. ub. wieku.
PPS jednak przetrwała.
Tak, choć to bardzo dziwne zjawisko. Część członków PPS zasiliła szeregi nowej partii, PZPR. Co więcej, niektórzy sprawowali eksponowane stanowiska. Wielu dobrze przysłużyło się Polsce, jak np. Adam Rapacki, wybitny minister spraw zagranicznych. Byli również Józef Cyrankiewicz, Henryk Jabłoński, Krystyna Kulpińska-Cała. Nie potępiam tych działaczy i członków PPS, którzy weszli w skład PZPR. Oni starali się odbudować i naprawić państwo, takie, jakie było. W swojej działalności wielu z nich kierowało się ideami wyniesionymi z PPS.
Jaką lewicową partią chce być dziś PPS?
PPS od 125 lat dąży do zasadniczych, rewolucyjnych zmian systemowych. Do zastąpienia kapitalizmu, systemu niesprawiedliwości i wyzysku – socjalizmem, a więc systemem, który usuwa źródła niesprawiedliwości społecznej. Dążymy do zmian rewolucyjnych, co nie znaczy, że ich dokonanie musi odbywać się w wyniku rewolucji. Jeżeli większość społeczeństwa zrozumie, że kapitalizm jest systemem niesprawiedliwym i antyspołecznym, to zmiana tego systemu w Polsce i Europie może dokonać się w wyniku zwykłych demokratycznych wyborów. Socjaldemokraci polscy i europejscy z systemem kapitalistycznym współdziałają. Ich partie są ideowo i politycznie nonkonformistyczne – tworzą złudzenia i nadzieje dla swoich społeczeństw. PPS uważa, że z kapitalizmem i neoliberalizmem trzeba stale walczyć, aż do ostatecznego zwycięstwa.
Jak PPS chce naprawić państwo?
Uważamy, że państwo powinno służyć obywatelom. Nie ma państwa, bez obywateli. Dziś niestety państwo dba tylko o wąską grupę, a nie o większość obywateli, których traktuje opresyjnie. Nie jesteśmy przeciwni własności prywatnej, ale państwo powinno zachować kontrolę nad strategicznymi gałęziami przemysłu. Kapitalista nie stworzy miejsc pracy dlatego, że chce stworzyć miejsca zatrudnienia. On chce tylko zwiększać swój zysk. Państwo na dziś nie spełnia swoich konstytucyjnych obowiązków. Dziś Polska przeznacza ogromne pieniądze na zbrojenia. Nie rozumiem, dlaczego nie można przeznaczać również większych środków na edukację, zdrowie czy kulturę? Polska nie jest dziś państwem suwerennym. Jest zależna od kapitału zagranicznego. Kapitalizm jest ustrojem wrogim dla ludzi. W polityce zagranicznej jesteśmy dziś uzależnieni od Stanów Zjednoczonych. Jest to państwo imperialne, które dąży do podporządkowania sobie wszystkich. Wielu obywateli w czasie transformacji ustrojowej wiele straciło i szukają dziś nadziei. Niestety, wierzą w prawicowe wizje, dają się tym samym oszukiwać.
Należy zwrócić uwagę na to, że ostatni program radomski PPS z 1937 roku jest nadal aktualny, nie licząc oczywiście zmienionej sytuacji międzynarodowej. Obecnie na całym świecie, znaczna część gospodarki to własność państwowa i komunalna. W Polsce struktura własności zmienia się na rzecz coraz to większego udziału własności prywatnej, co skutkuje narastającymi nieprawidłowościami społecznymi i rodzi poczucie niesprawiedliwości w społeczeństwie. Działalność PPS od zarania jego dziejów dąży do zwiększenia wpływu społeczeństwa na działalność władz lokalnych i państwowych. PPS dąży do stworzenia państwa, które działa na rzecz obywatela, a nie na rzecz interesów różnych lobbystów i określonych grup, które po prostu chcą zarobić nie licząc się z nikim i z niczym. Przypominamy, że neoliberalny kapitalizm jaki obecnie mamy w Polsce został przywieziony z zagranicy bez możliwości wyboru. Został wprowadzony reformą Balcerowicza bez żadnych konsultacji ze społeczeństwem. Elity polityczne wciąż umacniają od 27 lat ten system, który służy tylko i wyłącznie interesom kapitału, a szkodzi Polsce.
Jaką Towarzysz dostrzega różnicę między socjaldemokracją a socjalizmem?
Jest bardzo prosta. Socjaldemokraci układają się z kapitalizmem. Socjaliści z kolei walczą z tym ustrojem, nie wprost, na barykadach, to nie te czasy, ale np. poprzez podatki. Na świecie są państwa, które nakładają na najbogatszych wysokie podatki i nic się złego nie dzieje. Nasi kapitaliści albo uciekają do rajów podatkowych, albo nie płacą w ogóle. Jest to ze szkodą dla społeczeństwa.
Dlaczego PPS nie udało się odegrać znaczącej roli po 1989 roku? Była na to szansa, były znaczące postacie, żyła Lidia Ciołkoszowa, która była swoistym pomostem między przedwojenną PPS, a obecną. Był Jan Mulak, młoda gwiazda PPS, Piotr Ikonowicz. Partia popełniła wówczas błędy personalne?
Mamy do czynienia z pomieszaniem pojęć. Boleję nad tym, że ludzie do dziś nie widzą różnic między komunizmem, a socjalizmem. Niemal wszyscy mieli wstręt do słowa socjalizm. Nie było więc odpowiedniej bazy społecznej, aby ludzi zachęcić i przekonać do socjalistycznego programu. Sama lewica była wówczas podzielona. Doszło w partii do walk frakcyjnych, co nie służyło rozwojowi PPS. Była frakcja z Piotrem Ikonowiczem na czele, czyli lewicy solidarnościowej, oraz inna grupa z Janem Mulakiem, która kontynuowała program i zasady przedwojennej PPS. Te dwa nurty się ścierały. Formalne zjednoczenie wszystkich struktur nastąpiło w 1996 roku. Jednak, gdy przyjrzymy się działalności ówczesnych działaczy, zobaczymy, że to zjednoczenie nie było do końca przekonywujące dla wszystkich. Piotr Ikonowicz chciał w 2002 roku likwidacji PPS. Zabrał grupę swoich ludzi z partii i próbował stworzyć coś na własną rękę. Do dziś nie rozumiem, dlaczego nie chciał PPS reformować. Dużą i pozytywną rolę odegrała wówczas Krystyna Kulpińska-Cała, która próbowała tworzyć płaszczyznę porozumienia. Zły wpływ na losy partii, miała śmierć posła PPS, Andrzeja Lipskiego w 1996 roku. Jego brak zaważył, że w partii zaczęły się ruchu odśrodkowe.
Rzeczywiście PPS miało nie być?
Jak najbardziej. To, że PPS jest, jest zasługą wielu ludzi. Jest wiele osób, które sprawiły, że PPS przetrwał historyczne zawirowania. To m.in. Małgorzata Białek, Jerzy Stefański, prof. Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Krystyna Kulpińska-Cała, Andrzej Ziemski. Popełniono błędy personalne, polityczne, organizacyjne. Luki po wielu działaczach trudno do dziś zapełnić.
PPS ma jeszcze szansę, być partią masową, jak przed wojną?
Moim zdaniem, czasy partii masowych, minęły. Partia dziś to nie tylko masy, ale idee, programy, i to, co jest trwałe w społecznej świadomości. Potrzebne na dziś są nowi, zaangażowani ideowo ludzie. PPS rozwija się w Szczytnie i na Śląsku. Jest wiele indywidualności, które decydują dziś o kształcie PPS. Nas nie będzie, PPS pozostanie. Zainicjowaliśmy, przy współpracy z OPZZ, powstanie instytucji rzecznika praw pracowniczych, osoby dziś pożądanej, której nie ma.
Polska jest dziś krajem, gdzie umowy śmieciowe są zmorą wielu ludzi. Polska jest pod tym względem liderem w UE. Rośnie rozwarstwienie społeczne, polskie dzieci głodują. Neoliberalny kapitalizm trzeszczy. Wydawałoby się więc, że to idealne pole dla zaistnienia lewicy. Tymczasem jednak, to prawica zgarnia elektorat ludzi niezadowolonych. Młodzież, jeśli się buntuje, szuka swojego obrońcy w prawicy. Dlaczego?
A co lewica zrobiła dla młodzieży? Ludzie są bardzo praktyczni, młodzi w szczególności. Młody człowiek musi znaleźć pracę, chce założyć rodzinę, chce się kształcić, chce kupić mieszkanie, co dziś jest dla wielu praktycznie nieosiągalne. Lewica w czasach swoich rządów nie miała nic ciekawego do zaoferowania dla młodych ludzi. Decydowały również względy historyczne. SLD, jako partia, kojarzyła się młodym z PRL. Przechwyciła ich prawica wespół z Kościołem. Jeśli młodzież nie będzie widziała w lewicowej alternatywie autentyczności to nie będzie dopływu sympatyków i zwolenników.
Wspominaliśmy już Jana Mulaka. On w swoim testamencie politycznym apelował o jedność na lewicy. Pisał: „Wspólna walka jest możliwa, pod warunkiem, że będziemy wiedzieli, dokąd zmierzamy”. PPS wie dokąd zmierza?
Wiemy jaki jest cel i znaczenie PPS. Chcemy spełniać idee Zygmunta Zaremby, który jest jedną z ikon PPS i współtwórcą programu radomskiego z 1937 roku. Musimy zachować własną tożsamość i nie ulegać różnym skrzywieniom ideologicznym. PPS powinna również pamiętać, gdzie są jej korzenie. Korzenie, tak jak w życiu, są świadectwem wartości. Dla PPS socjalizm jest wartością samą w sobie. Dziś modne jest wstydzenie się tego wielkiego dorobku PPS-u. Nie zgadzamy się również na politykę historyczną prawicy, która twierdzi, że PRL to była czarna dziura w historii Polski. Ci, którzy mówią takie głupstwa, może powinni oddać tytuły naukowe, zdobyte w PRL? Albo pieniądze, wszak w Polski Ludowej edukacja była bezpłatna. Nasz stosunek do PRL jest ambiwalentny. Pamiętamy okres stalinowski, ale i wielki dorobek tego czasu, jak walka z analfabetyzmem, odbudowę miast, uniwersytetów, zakładów pracy. Mam nadzieję, że lewica będzie kiedyś pod przywództwem PPS, pod jej sztandarami. PPS przedstawi swoją ofertę.
Jaką PPS ma wizję Europy? Od ponad dekady jesteśmy członkiem Unii Europejskiej. Integracja, zdaniem Towarzysza, zmierza w dobry kierunku? PPS zawsze głosiło hasło „Socjalna Polska, w socjalnej Europie”.
My to hasło głosić będziemy nadal. Jest ono bowiem dla nas aktualne. Niestety, integracja europejska nie idzie w tym kierunku. Jesteśmy świadkami powolnej dezintegracji UE. Silne państwa dbają tylko o siebie, słabsze, w cieniu tych potęg, zaczynają odczuwać problemy, które w niedalekiej przyszłości, będą bardzo odczuwalne dla całej wspólnoty. Nad nami wisi problem relacji USA – UE. Nikt nie wie, jak to będzie wyglądało w przyszłości. Pewne jest jedno, będzie to jeszcze większy dyktat wielkich korporacji, kosztem zwykłych ludzi. Ta współpraca idzie w złym kierunku.
Mówiliśmy dużo o setnej rocznicy odzyskania niepodległości. W tym roku przypada 125-lecie powstania PPS. Będą uroczyste obchody powstania partii, tak zasłużonej dla polskiej niepodległości?
Oczywiście. 120-lecie PPS obchodziliśmy w Sejmie, dzięki współpracy z SLD. W tym roku nie wrócimy do Sejmu, nie ma takich możliwości, ani też chęci z naszej strony. Obchody odbędą się w Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Stroną programową i organizacyjną tych uroczystości zajmuje się Komisja Historyczna Rady Naczelnej. Odbyło się już kilka konferencji tematycznych związanych z wartościami ideowymi i praktyką działania PPS. Ukazała się z naszej inicjatywy wartościowa książka historyczna pt. „Wielcy Socjaliści”. Pojawiło się wiele innych publikacji dotyczących historii naszej partii m.in. w „Trybunie”, „Przeglądzie Socjalistycznym” i na forach internetowych.
Centralna uroczystość poświęcona 125 rocznicy powstania PPS odbędzie się w dniu 9 grudnia w Warszawie. Zapraszamy na nią szerokie grono działaczy PPS i innych partii lewicy, wybitnych naukowców i sympatyków ruchu socjalistycznego m.in. sygnatariuszy Porozumienia Socjalistów.
