Zanieczyszczenie powietrza jest obecnie drugim najczęstszym zabójcą dzieci poniżej piątego roku życia na świecie, jak wynika z raportu „State of Global Air” opublikowanego przez Health Effects Institute (HEI) i Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF). Kryzys klimatyczny oraz kontynuacja wykorzystywania brudnych źródeł energii są nierozerwalnie związane z rosnącym ryzykiem, na jakie narażone są małe dzieci wystawione na toksyczne opary.
Według raportu każdego dnia niemal 2000 dzieci poniżej piątego roku życia umiera z powodu skutków zanieczyszczenia powietrza, przy czym najbardziej narażone są dzieci z państw Globalnego Południa.
W większości krajów afrykańskich dzieci poniżej piątego roku życia mają 100 razy większe prawdopodobieństwo śmierci z powodu astmy i innych skutków zanieczyszczenia powietrza niż ich rówieśnicy w krajach o wysokich dochodach.
W 2021 roku, według raportu, zanieczyszczenie powietrza było drugim po niedożywieniu czynnikiem ryzyka śmierci wśród małych dzieci. W przypadku ogółu populacji, zanieczyszczenie powietrza wyprzedziło używanie tytoniu jako drugą najczęstszą przyczynę śmierci na świecie, ustępując jedynie wysokiemu ciśnieniu krwi.
Zanieczyszczenie powietrza obecnie zabija więcej dzieci na całym świecie niż złe warunki sanitarne i brak czystej wody pitnej.
Raport powinien stanowić „mocne przypomnienie o znaczących skutkach zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi. Najbardziej obciążone są małe dzieci, osoby starsze oraz kraje o niskich i średnich dochodach” – powiedziała dr Pallavi Pant z Health Effects Institute. „To wyraźnie wskazuje konieczność, aby miasta i kraje traktowały jakość powietrza i zanieczyszczenie powietrza jako kluczowe czynniki ryzyka przy opracowywaniu polityk zdrowotnych oraz programów zapobiegania i kontroli chorób niezakaźnych.”
Analiza wykazała, że skutki kryzysu klimatycznego, takie jak przedłużające się susze i pożary spowodowane suchymi warunkami, na przykład w Chile i Kanadzie, zwiększają ryzyko, że dzieci na całym świecie będą narażone na zagrażające życiu zanieczyszczenie powietrza.
Cząstki, które budzą największe zaniepokojenie HEI i UNICEF, to pyły zawieszone PM 2.5, które są mniejsze niż 2,5 mikrometra średnicy i mogą przedostawać się do krwiobiegu i narządów ludzi. PM 2.5 wiąże się z chorobami serca, udarem, chorobami płuc i innymi problemami zdrowotnymi i odpowiada za 90 proc. zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza.
PM 2.5 dostaje się do atmosfery poprzez dym z pożarów i emisje przemysłowe, ale może również występować w domach. W państwach Globalnego Południa, w tym w co najmniej 18 krajach afrykańskich, 95 proc. populacji używa paliw stałych do gotowania, co przyczynia się do wysokiego poziomu zanieczyszczeń powietrza wewnątrz budynków.
Według HEI, w samym 2021 roku, około pół miliona dzieci zmarło z powodu narażenia na zanieczyszczone powietrze wewnątrz budynków, ponieważ rodziny polegają na spalaniu węgla, nafty i innych paliw stałych.
Jak czytamy w raporcie, dostarczanie, rodzinom z państw Globalnego Południa, pieców kuchennych o czystszym spalaniu, elektryczności z sieci i czystszych paliw pomogło od 2000 roku zmniejszyć liczbę zgonów dzieci z powodu zanieczyszczenia powietrza o 53 procent, ale zdaniem HEI liczba dzieci nadal umierających z powodu zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach jest „przytłaczająca”.
„Nasza bezczynność ma głębokie skutki dla przyszłych pokoleń, wpływając na ich zdrowie i dobrostan przez całe życie” – powiedziała Kitty van der Heijden, zastępczyni dyrektora wykonawczego UNICEF. „Globalny priorytet tego problemu jest niezaprzeczalny. Rządy i przedsiębiorstwa muszą wziąć pod uwagę te szacunki oraz dostępne lokalnie dane i wykorzystać je do podejmowania znaczących działań skierowanych na dzieci, aby zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza i chronić ich zdrowie.”
Oprócz pożarów i wykorzystywania brudnych paliw do codziennych potrzeb domowych, kryzys klimatyczny wpływa na globalne temperatury, co prowadzi do wyższych stężeń zanieczyszczeń powietrza. To z kolei przyczynia się do wysokiej liczby zgonów dzieci z powodu zanieczyszczenia powietrza.
Wysokie temperatury mogą powodować wyższe stężenie zanieczyszczeń, takich jak tlenki azotu i ozon, które drażnią drogi oddechowe i powodują częstsze oraz cięższe objawy u osób z astmą. Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie ozonem przyziemnym jest również związane z rozwojem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD), która była przyczyną niemal połowy z 8 milionów zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza w 2021 roku.
Chociaż zanieczyszczenie powietrza w sposób nieproporcjonalny szkodzi dzieciom i dorosłym w krajach o niskich dochodach, bogate państwa również odczuwają skutki zanieczyszczenia ozonem, które może być nasilone przez wysokie temperatury.
„W 2021 roku niemal 50 proc. wszystkich zgonów związanych z COPD wywołanych ozonem miało miejsce w Indiach (237 000 zgonów), następnie w Chinach (125 600 zgonów) i Bangladeszu (15 000 zgonów)” – czytamy w raporcie. „Stany Zjednoczone – częściowo ze względu na swoją dużą populację, powszechne zanieczyszczenie ozonem i stosunkowo wysokie wskaźniki COPD – odnotowały 14 000 zgonów w 2021 roku, więcej niż jakikolwiek inny kraj o wysokim dochodzie.”
Aby ograniczyć ilość zgonów, konieczne są zdecydowane działania na rzecz poprawy jakości powietrza, zarówno na poziomie lokalnym, jak i globalnym. Zapewnienie dostępu do czystszych źródeł energii, poprawa systemów monitorowania zanieczyszczeń oraz wdrażanie polityk zmniejszających emisje mogą znacząco wpłynąć na zdrowie przyszłych pokoleń. Polityki takie powinny obejmować wprowadzenie surowych norm emisji dla przemysłu, transportu i rolnictwa, aby ograniczyć ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery, promowanie odnawialnych źródeł energii oraz modernizację systemów transportu, zachęcając do korzystania z transportu publicznego, rowerów i pojazdów elektrycznych.
Ważne jest również wprowadzanie regulacji i zachęt do poprawy efektywności energetycznej w budynkach, przemyśle i gospodarstwach domowych, co pozwoli na zmniejszenie zużycia energii i emisji zanieczyszczeń. Edukacja i zwiększanie świadomości społecznej na temat skutków zanieczyszczenia powietrza oraz wsparcie dla badań nad nowymi technologiami i rozwiązaniami są również kluczowe. Zmniejszenie narażenia dzieci na zanieczyszczenia powietrza jest niezbędne dla zapewnienia im zdrowego startu w życiu.
cd/jm/unicef/hei
