Nie da się go uniknąć, jednak należy z nim walczyć – nie tylko dla dobra zatrudnionych, ale i dla ich przedsiębiorstw.
Nadużywanie alkoholu, narkotyki, agresywne zachowanie, depresje, zaburzenia lękowe – to często skutek nadmiernego i długofalowego stresu w pracy. Często jest to temat tabu, o którym lepiej nie dyskutować. Jednak takie „zamiatanie sprawy pod dywan” niczego nie rozwiązuje.
Tak naprawdę stresujemy się prawdopodobnie przez większość czasu i nasz organizm poddawany jest działaniu różnych czynników – począwszy od spóźnienia do pracy, poprzez awarię maszyny czy rozmowy z przełożonym, a skończywszy na terminowym zakończeniu trudnego projektu. Można powiedzieć, że stres jest reakcją organizmu na stawiane nam przez otoczenie wymagania. Nie możemy im sprostać w prosty i nawykowy sposób, ponieważ nie mamy wypracowanych sposobów na poradzenie sobie z nimi.
Dodatkowo musimy zdawać sobie sprawę, że stres związany tylko z pracą czy życiem prywatnym nie istnieje. Nasze problemy i zmiany w życiu prywatnym wpływają na pracę, a to, co się dzieje w domu – zabieramy z sobą do pracy.
Napięcia dobre i złe
Stres jest nam potrzebny do życia – jest motorem napędowym naszych działań, motywuje do podejmowania wyzwań i do pracy. Natomiast chroniczny, choćby niewielki stres czy wyjątkowo trudna do przezwyciężenia jednorazowa sytuacja stresowa może być bardzo szkodliwa.
Co jest powodem stresu w pracy i kto cierpi z jego powodu najbardziej? Otóż stresują nas sytuacje codzienne – stałe obowiązki, rodzaj zadań czy przeciążenie, np. praca po godzinach czy brak przerw. Mogą nas stresować spotkania z przełożonym, i to nie tylko te, które z założenia mają wydźwięk negatywny. Czasami denerwuje nas niedociążenie pracą, które może prowadzić do tzw. rdzewienia zawodowego.
Innym typem są dla nas sytuacje niecodzienne – awans lub zadania obarczone dużą odpowiedzialnością czy nierealnym terminem. Istnieje też pula stresorów związana ze środowiskiem pracy, która będzie miała wpływ na nasz organizm. Praca zmianowa, temperatura, hałas czy coraz częściej występujące problemy np. z liczbą osób przebywających na ograniczonej przestrzeni w przypadku biur wieloprzestrzennych (tzw. open pace’ów). Można powiedzieć, że stres towarzyszy sytuacjom zarówno codziennym, jak i nietypowym, nie mówiąc o ekstremalnych, takich jak wypadki.
Jednak każdy z nas reaguje na stres w indywidualny sposób. Do czynników wpływających na zależność pomiędzy występującym stresorem a reakcją naszego organizmu należy między innymi temperament. Ta sama sytuacja stresowa dla jednych może być wyzwaniem do działania, a dla innych paraliżującym zagrożeniem.
Większość z nas ma własne wypracowane w ciągu życia strategie radzenia sobie ze stresem – zarówno konstruktywne (np. aktywność fizyczna), jak również te destrukcyjne (np. nadużywanie substancji psychoaktywnych). Istotne więc jest, aby rozwijać i wzmacniać konstruktywne sposoby radzenia sobie z napięciem nerwowym.
Praca bez obciążeń?
Bezstresowe życie jest praktycznie niemożliwe. Współczesne tempo i wymagania stawiane nam w pracy sprawiają, że warto rozwijać konstruktywne strategie, które ograniczają napięcie nerwowe lub minimalizują jego negatywne skutki.
Dokładne określony zakres odpowiedzialności i przydział obowiązków to przykład jednego z takich działań. Właściwy klimat organizacyjny i atmosfera panująca wśród załogi jest równie ważna. Pracodawcy powinni też planować funkcjonowanie przedsiębiorstwa w taki sposób, aby wspierać ludzi w zachowywaniu równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym.
Objawów stresu w pracy może być wiele. Do fizjologicznych bezpośrednich symptomów będą należeć m.in.: przyśpieszone tętno, pocenie się, zmiany ciśnienia krwi czy bladość skóry.
Przeciążenie stresem może się przejawiać drżeniem rąk, tikami, niekontrolowanymi reakcjami, trudnościami z wyrażeniem myśli i brakiem koncentracji.
Emocjonalne objawy stresu to lęk, rozdrażnienie, zamykanie się w sobie, a nawet epizody depresyjne.
Przeciążenie stresem może przejawiać się także ogólnym brakiem zainteresowania pracą oraz konfliktami ze współpracownikami.
Istnieją też objawy, które ujawniają się dopiero po pewnym czasie, np. bóle głowy, bóle w obszarze kręgosłupa szyjnego czy lędźwiowego, bezsenność czy problemy z układem trawiennym.
Niektórzy próbują sobie poradzić ze stresem, wykorzystując niekonstruktywne strategie, takie jak: nadmierne picie alkoholu, używanie środków psychoaktywnych, nadużywanie leków bądź nieprawidłowe odżywanie (np. obsesyjne przejadanie się albo głodzenie). Może to wszystko mieć wpływ na pracę, a co gorsza, prowadzić do częstszego ulegania wypadkom.
Skutki gorsze niż przypuszczamy
W przypadku chronicznego działania stresu, nawet w niewielkim natężeniu, może dojść do wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych. Należą do nich m.in.: nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, wrzody układu pokarmowego, zespół jelita nadwrażliwego, depresja, zaburzenia lękowe, niepłodność, impotencja, otyłość.
Dodatkowo, stres wpływa na obniżenie układu odpornościowego. Nadmierne obciążenie stresem jest również związane ze zwiększonym ryzykiem ujawnienia się choroby nowotworowej.
Natomiast ekonomiczne skutki stresu to obniżenie wydajności i spadek efektywności w pracy. Najprościej rzecz ujmując – człowiek cechuje się niską motywacją do pracy, jest rozdrażniony, a jednocześnie zdekoncentrowany. Jak łatwo się domyślić, wykonuje wtedy zadania mniej efektywnie, a to przekłada się na wyniki ekonomiczne.
W firmach, w których obciążenie psychiczne jest wysokie,występuje większa absencja chorobowa, a pracodawcy ponoszą wyższe koszty. Odrębne koszty generują wypadki przy pracy, których częstość występowania jest powiązana z występowaniem stresu.
Polacy spędzają w pracy prawie 1900 godzin w roku. To bardzo dużo. Dlatego warto wzmacniać możliwości pracowników w zakresie radzenia sobie z napięciem nerwowym. Coraz częściej pracodawcy angażują się w tworzenie programów związanych z profilaktyką stresu w miejscu pracy. Pierwszym ich etapem jest analiza i diagnoza źródeł stresu. W kolejnych można tworzyć, wspólnie z pracodawcą, rozwiązania, które będą wspomagać kadrę przedsiębiorstwa w profilaktyce stresu i skutecznym radzeniu sobie z różnymi rodzajami obciążeń. Wdrażając podobne programy, nie można zapominać o ich monitorowaniu i doskonaleniu działań, których nadrzędnym celem jest wzmacnianie firmy i pracowników, by jak najlepiej radzili sobie ze stresem.
