W Uzbekistanie odbędzie się ogólnokrajowe referendum w sprawie przyjęcia nowej Konstytucji. Wprowadzenie gruntownych zmian w najważniejszym akcie prawnym, stanowi zawsze znaczące wydarzenie w życiu każdego kraju. Nie inaczej będzie w tej środkowoazjatyckiej republice, która uzyskała niepodległość w 1991 roku – zwłaszcza że nowa Konstytucja ma bardzo wyraźnie przebudować system prawny Uzbekistanu.
Głównym celem tej reformy konstytucyjnej jest stworzenie solidnej, prawnie uzasadnionej podstawy dla bardziej efektywnego rozwoju gospodarki kraju i jego szeroko pojętej sfery społecznej. Reforma, według oczekiwań ustawodawców, ma korzystnie wpływać na życie obywateli, zapewniać im wzrost dobrobytu, tworzyć odpowiednie warunki dla rozwoju społeczeństwa i państwa oraz jego kontaktów z partnerami zagranicznymi.
Referendum odbędzie się 30 kwietnia 2023 r. Obywatele zostaną zapytani, czy wyrażają zgodę na przyjęcie zmienionej Konstytucji, czy też wolą ją odrzucić, bądź zaakceptować tylko część proponowanych zmian.
Cztery cechy państwa
Jakie są te zmiany? Przede wszystkim, w nowej ustawie zasadniczej Uzbekistan został zdefiniowany jako „Państwo prawne, społeczne, świeckie, demokratyczne”. Takiego zapisu nie ma w dotychczasowej Konstytucji! To zmiana i symboliczna, i bardzo ważna dla całego porządku prawnego kraju, w którym ponad 95 proc. ludności to muzułmanie.
W założeniu ustawodawców, projekt nowej Konstytucji odzwierciedla poważne przemiany, które nastąpiły w Uzbekistanie od początku szeroko zakrojonych reform ogłoszonych przez prezydenta Szawkata Mirzijojewa pod koniec 2016 roku. Od tego czasu trwa przebudowa ustroju prawnego, gospodarczego oraz społecznego republiki, zauważalna i przez mieszkańców, i przez obserwatorów zagranicznych.
W ciągu ostatnich siedmiu lat Uzbekistan ostatecznie pozbył się etykiety państwa wykorzystującego pracę dzieci i pracę przymusową oraz ograniczającego wolności religijne. Zdecydowanie poprawiono politykę monetarną, szeroko wprowadzono rynkowe mechanizmy do gospodarki, zapewniono stabilność waluty narodowej. Ustanowione zostały nowe, skuteczne formy i mechanizmy otwartego dialogu władzy z ludnością. Zaczęto skutecznie zwalczać korupcję na każdym szczeblu.
Te wszystkie reformy chce teraz odzwierciedlić i utrwalić nowa Konstytucja. Znacznie rozbudowane zostały w niej artykuły dotyczące praw socjalnych obywateli w ważnych dziedzinach, takich jak edukacja oraz opieka zdrowotna. Wszelkie prawa młodzieży, dzieci i kobiet (czyli słabszych grup społeczeństwa) znajdą się pod ochroną państwa. Szczególną uwagę zwrócono na ochronę praw i interesów obywateli niepełnosprawnych.
Po raz pierwszy w Konstytucji znajdzie się osobny rozdział poświęcony instytucjom społeczeństwa obywatelskiego. Ustanowiono też konstytucyjne gwarancje działalności takich instytucji, a także mediów.
Bez pracy przymusowej
Osobny artykuł w projekcie Konstytucji zakazuje pracy przymusowej oraz wszelkich form pracy dzieci. Międzynarodowa Organizacja Pracy stwierdziła w związku z tym, że kraj jest na ścieżce reform, która obejmuje modernizację dawnego agrarnego modelu gospodarczego i odejście od powszechnego wykorzystywania pracy dzieci i pracy przymusowej przy zbiorach bawełny. Natomiast w marcu bieżącego roku w Taszkencie sekretarz stanu USA Anthony Blinken nazwał ten fakt „historycznym osiągnięciem”. Według niego „jest to model dla władz krajów na całym świecie borykających się z podobnymi problemami. Z niecierpliwością oczekujemy współpracy z rządem Uzbekistanu w celu przyspieszenia podobnych wysiłków w innych sektorach”.
Zdaniem ekspertów, imponująca jest skala reform przeprowadzanych w Uzbekistanie w zakresie poszanowania praw człowieka, przezwyciężania ubóstwa, modernizacji i rozwoju gospodarki, a także tworzenia sprzyjających warunków dla przedsiębiorczości i usuwania przeszkód, które wcześniej uniemożliwiały zagranicznym inwestorom wejście na rynek lokalny.
Zmiana Konstytucji wyznacza kierunki dalszego rozwoju Uzbekistanu – i wyraźnie wskazuje, że choć jest jeszcze wiele do zrobienia, to reformy, odnowa i modernizacja są już nieodwracalne. Przekłada się to na rosnący autorytet Uzbekistanu w skali międzynarodowej. Kraj uznawany jest za wiarygodnego partnera i inicjatora rozwiązań rozmaitych problemów globalnych. W związku z tym rośnie pozycja Uzbekistanu w różnych międzynarodowych rankingach, a także zainteresowanie społeczności światowej, inwestorów i dużych międzynarodowych korporacji. Wszystko to można również uznać za skutki zachodzących w kraju procesów demokratycznych.
Najpierw człowiek
Reforma konstytucyjna w Uzbekistanie, według oczekiwań ustawodawców powinna być filarem dalszych osiągnięć kraju, realizowanych wspólnie przez naród i władzę. Ma też stanowić odpowiedź na zewnętrzne i wewnętrzne wyzwania oraz zagrożenia dla państwa. Obecna era globalizacji, cyfryzacji, zmian klimatycznych i szybko zmieniającego się życia tworzy bowiem nowe, pilne i ważne problemy związane z dalszą modernizacją kraju, umacnianiem pokoju, stabilności i niezależności narodowej.
Przy konstruowaniu nowych przepisów brano pod uwagę opinie autorytatywnych międzynarodowych instytucji prawnych. Nowa Konstytucja wprowadza fundamentalną zmianę paradygmatu myślenia i zasad działania w administracji publicznej: zamiast hierarchii ważności „państwo–społeczeństwo–człowiek” ma obowiązywać reguła „człowiek–społeczeństwo–państwo”. Kierownictwo kraju zapowiada zaś stworzenie modelu „Nowy Uzbekistan-państwo społeczne”, który ma zapewnić redystrybucję bogactwa oraz równość społeczną i sprawiedliwość.
Na poziomie gospodarczym zmiany w Konstytucji mają na celu wspieranie uczciwej konkurencji, ochronę własności prywatnej oraz rozwój korzystnego klimatu inwestycyjnego i biznesowego. Na poziomie praw obywatelskich, utrwala się zniesienie kary śmierci (zlikwidowanej już w 2008 r.) oraz działanie instytucji Habeas Corpus (zakaz aresztowania bez decyzji sądu) i zasady Mirandy (zatrzymany ma prawo do adwokata i milczenia).
Jak pokazuje praktyka światowa, Konstytucje mają kluczowe znaczenie dla kształtowania prawnych podstaw modernizacji społeczeństw i państw. Tylko w XXI wieku ok. 90 krajów świata z powodzeniem przeprowadziło reformy konstytucyjne, a 57 przyjęło zupełnie nowe ustawy zasadnicze.
Jeśli naród poprze reformę, tekst Konstytucji Uzbekistanu zmieni się w 65 proc. Wszystkie zmiany zostały wprowadzone do jej treści na podstawie ponad 220 tys. propozycji obywateli Uzbekistanu. Tworzy to gwarancję, że ta ustawa zasadnicza może dobrze odpowiadać nowym realiom i zadaniom.
AD
