Artykuł partnerski
Kiedy Chińczycy mówią o swoim pochodzeniu, często można usłyszeć: „Jestem z państwa smoka” lub „Chińczycy są potomkami smoka”. Oczywiście smok nie jest w tym wypadku złym i brutalnym, ziejącym ogniem potworem z Krakowa. W Chinach smok, po chińsku „Long” (龙), jest symbolem potęgi, siły i władzy cesarskiej, a w wielu chińskich utworach literackich legendarny smok często występuje jako król, który włada rzekami i morzami. Jest to drobny, ale typowy przykład ukazujący różnice między kulturą chińską a kulturą zachodnią, czyli europejską.
Jeśli oglądali Państwo ceremonię otwarcia XXIX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Pekinie, z pewnością zrobiło na Państwu ogromne wrażenie to wielkie, imponujące przedstawienie.
Większość Europejczyków, jeśli nie zna chińskiej kultury, nie zwróciła pewnie uwagi na chiński znak „He” (和) pojawiający się podczas ceremonii otwarcia. Dla Chińczyków i mieszkańców innych państw Azji Wschodniej znak ten jest z pewnością głębokim symbolem, który nasuwa liczne przemyślenia i skojarzenia. Dzieje się tak, ponieważ w krajach tego regionu znaki chińskie są często używane. Znak „He” ma bogatą warstwę znaczeniową, a do jego podstawowych znaczeń należą „harmonia” i „pokój”. Widać wyraźnie, że Chińczycy chcieli pokazać podczas tej uroczystości swoje dążenia oraz swoją ideę pokojowego rozwoju i budowy harmonijnego świata. Na tym przykładzie także można zauważyć różnice między kulturą zachodnią a kulturą orientalną oraz między kulturą Azji a kulturą Europy. Znak „He” jest dla mieszkańców Azji Wschodniej bardzo czytelny, ale dla Europejczyków wygląda bardzo niejasno, w związku z tym nie mógł on wywołać u nich tych samych wspólnych odczuć.
Podaję te przykłady, ponieważ chciałbym podkreślić, jak wielkie są różnice między poszczególnymi kulturami, a z różnic tych rodzą się liczne nieporozumienia, a nawet konflikty. Dlatego też badania nad różnymi kulturami i prowadzenie badań komparatystycznych ma o wiele szersze znaczenie – nie tylko naukowe, ale i społeczne.
Literaturoznawstwo porównawcze nie pojawiło się w Chinach w ostatnich latach. Chińscy uczeni powszechnie uważają, że prowadzenie badań komparatystycznych nad literaturą rozpoczęło się w Chinach na początku XX wieku. W 1904 roku znany chiński uczony i krytyk literacki Wang Guowei napisał pracę „O Fryderyku Wilhelmie Nietzschem i Arturze Schopenhauerze”, a później – wykorzystując metodologię europejskiej teorii literatury – „Studia nad powieścią Sen czerwonego pawilonu”. Powieść „Sen czerwonego pawilonu” jest uważana za jeden z najważniejszych i najwspanialszych utworów literackich w klasycznym okresie kultury chińskiej. W roku 1907 jeden z najsłynniejszych chińskich autorów i krytyków literackich Lu Xun opublikował tekst „O utworach poetyckich Mara” („mara” to sanskryckie słowo oznaczające „diabła”). W roku 1919 znany chiński pisarz Mao Dun opublikował artykuł zatytułowany „O Lwie Nikołajewiczu Tołstoju oraz dzisiejszej Rosji”, a w roku następnym artykuł „O współczesnej literaturze rosyjskiej”. Właśnie od tego momentu w Chinach rozpoczęto badania porównawcze nad literaturą.
Jednak takie stwierdzenie broni się tylko, jeśli przyjmiemy współczesne znaczenie terminu „komparatystyka literacka”. W rzeczywistości już dawno temu różne kultury i literatury różnych narodów zaznaczały swoją obecność i wpływ oddziaływania w Chinach. W czasach panowania dynastii Wei i Jin (220-420) z Indii do Chin przenikał buddyzm. Od tamtego okresu chińscy buddyści przetłumaczyli wiele buddyjskich ksiąg oraz sanskryckich utworów na język chiński. Te przetłumaczone indyjskie utwory wywierały olbrzymi wpływ na Chiny, na chińskie społeczeństwo, kulturę i oczywiście literaturę. Inspiracją słynnej chińskiej powieści „Wędrówka na Zachód” napisanej przez Wu Cheng’ena w czasach dynastii Ming była właśnie autentyczna historia podróży chińskiego mnicha Xuan Zanga do Indii w czasach panowania dynastii Tang. Celem podróży Xuang Zanga było sprowadzenie do Chin oryginalnych ksiąg buddyjskich. Po powrocie z Indii Xuan Zang przez całe pozostałe swoje życie tłumaczył buddyjskie księgi na język chiński. Te utwory buddyjskie w późniejszych latach stały się inspiracją dla wielu chińskich autorów. Z tego powodu część chińskich uczonych uważa, że już w starożytności prowadzono w Chinach porównawcze studia nad literaturą, jednakże prowadzone one były nie w dzisiejszym, czyli we współczesnym znaczeniu.
Teraz wracamy do naszego głównego tematu, czyli charakterystyki literaturoznawstwa porównawczego w Chinach na początku XX wieku. Jak napisałem powyżej, od początku XX wieku chińscy uczeni zaczęli kierować swoje zainteresowania na literaturę zagraniczną, a zwłaszcza europejskie i japońskie utwory literackie. Przyczyny, tak późnego zainteresowania się przez chińskich uczonych badaniami nad europejskimi utworami literackimi były bardzo skomplikowane i były to przyczyny zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Chińscy uczeni w tym okresie bardzo często tłumaczyli na język chiński liczne zagraniczne utwory literackie. Były to m.in. powieści, wiersze, dramaty oraz utwory prozatorskie. Dzięki ich wysiłkom Chińczycy mieli wreszcie możliwość czytania i poznawania zagranicznych dzieł literackich, głównie europejskich, japońskich oraz amerykańskich. Większość utworów przetłumaczona została z języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego, ale i oczywiście z japońskiego, mimo że część z nich powstała w innych językach, m.in. w języku polskim.
