Mimo coraz lepszej sytuacji w naszym kraju, w ubiegłym roku aż 400 tys. dzieci żyło w skrajnym ubóstwie i niedostatku.
Między 2014 a 2016 r. stopa skrajnego ubóstwa w Polsce zmniejszyła się aż o 34 proc. Największe spadki odnotowano wśród rodzin dwojga rodziców z trójką i więcej dzieci na utrzymaniu, czyli wielodzietnych.
Sytuacja w najmniejszym stopniu poprawiła się natomiast, co oczywiste, w rodzinach z jednym rodzicem.
Pełnym i wielodzietnym jest lepiej
Od 2016 roku działa program Rodzina 500 plus, który znacząco zmienił rzeczywistość wielu ubogich rodzin w Polsce, ze względu na wysokość świadczenia i kryteriów, jak i częściową uniwersalność. Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciw Ubóstwu (EAPN Polska) przygotował raport dotyczący problemu ubóstwa w Polsce. Okazuje się, że porównując rok 2014 z 2016, pod względem poziomu zaspokojenia potrzeb, wskaźnik tak zwanej pogłębionej deprywacji materialnej zmniejszył się aż o 36 proc.
– Wyraźne spadki odsetka rodzin dotkniętych ubóstwem mają z pewnością więcej niż jedną przyczynę. Jednak znaczącą rolę powinniśmy przypisać świadczeniu 500 plus. Symulacje Banku Światowego dotyczące wpływu 500 plus przewidywały spadek skrajnego ubóstwa wśród dzieci między 77 a 94 proc. Dziś wiemy z badań GUS, że odsetek ten zmniejszył się o 51 proc. Nadal aż 400 tysięcy dzieci żyje w skrajnym ubóstwie oraz deprywacji materialnej – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg, przewodniczący EAPN Polska.
Okazuje się, że 500 plus może zmienić hierarchię zagrożenia ubóstwem rodzin z dziećmi w Polsce. Dotychczas w najtrudniejszej sytuacji były rodziny wielodzietne, z trojgiem, czworgiem i więcej dzieci na utrzymaniu. Dzięki świadczeniu 500 plus wskaźnik skrajnego ubóstwa i deprywacji materialnej w tej grupie dynamicznie i silnie spada.
Rodziny dwojga rodziców z trójką dzieci pierwszy raz mogą być więc mniej zagrożone ubóstwem skrajnym niż rodziny z jednym rodzicem – oczywiście pod warunkiem, że w rodzinach z jednym rodzicem jest mniej niż troje dzieci.
Jeden rodzic = trwała bieda
Statystycznie, nadal najwięcej dotkniętych skrajnym ubóstwem jest rodzin z czworgiem i więcej dzieci na utrzymaniu. Jednak jeśli spojrzymy na zmiany w latach 2014-2016, to wyraźnie widzimy, że odsetek tych rodzin w ubóstwie znacząco się zmniejsza. Z kolei w rodzinach z jednym rodzicem czy opiekunem, sytuacja prawie się nie zmieniła.
Skrajne ubóstwo to wskaźnik ukazujący zasięg życia poniżej minimum egzystencji, szacowanego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Za skrajnie ubogie gospodarstwa domowe uznaje się te, których wydatki są poniżej tej granicy. W 2016 roku minimum egzystencji miesięcznie i uśrednione na osobę wynosiło 486 złotych.
Pogłębionej deprywacji materialnej doświadczają rodziny, których nie stać na co najmniej cztery z z listy dziewięciu pozycji uznawanych za niezbędne: opłacenie czynszu i rachunków za media, odpowiednie ogrzanie domu, niespodziewane wydatki, jedzenie mięsa, ryby lub ich odpowiednika w białku co drugi dzień, tygodniowy urlop poza domem, korzystanie z samochodu, pralki, telewizora, telefonu.
Dlaczego żyją biedniej?
Gdy weźmiemy pod uwagę sytuację rodzin wielodzietnych, pomiędzy latami 2014 i 2015 zmiana była niewielka, ale między 2015 i 2016 nastąpił spadek ubóstwa aż o 47 proc.
Obraz sytuacji zmienia się w przypadku rodzin z jednym opiekunem. W 2014 i 2015 wskaźnik zmniejszył się o 24 proc., ale między 2015 i 2016 r. wzrósł aż o 33 proc.
Odsetek skrajnie ubogich rodzin z jednym rodzicem nieznacznie się zmniejszył. Bardzo niepokoi jednak fakt, że pod względem zaspokajania potrzeb, sytuacja życiowa tych rodzin się pogorszyła.
Coraz więcej rodzin z jednym opiekunem deklaruje, że ma problemy z odpowiednim ogrzewaniem mieszkania i opłacaniem czynszu, rachunków za media. Dlatego też Polski Komitet EAPN postuluje, aby rząd w ramach nowej strategii przeciwdziałania ubóstwu ustalił konkretny cel: ograniczenie skrajnego ubóstwa materialnego dzieci do minimum, czyli poniżej 1 proc. do 2025 roku.
