Okazało się, że jednak można znacząco zwiększyć wpływy polskiego budżetu z tytułu podatku od towarów i usług. Pytanie, czy tak będzie nadal?
W 2017 r. dochody z podatku od towarów i usług były o 24 proc., czyli o 30 mld zł wyższe niż w 2016 r.
Było to efektem dobrej koniunktury – ale też wprowadzonych zmian i narzędzi, które poprawiły jego ściągalność. Lepsza była również skuteczność aparatu skarbowego w zapobieganiu wyłudzeniom podatku VAT.
Karuzela zwalnia
W 2015 dochody państwa z VAT wyniosły 123 mld zł. Rok później były tylko nieznacznie wyższe – 127 mld zł. W roku ubiegłym zwiększyły się już jednak wyraźnie, do 157 mld zł.
Wpływy z VAT stanowią podstawowe źródło dochodów budżetu państwa (ponad 40 proc.). W latach 2013-2015 wyłudzanie tego podatku występowało na szeroką skalę. Nasiliło się wykorzystywanie fikcyjnych faktur.
Groźne były także tzw. karuzele podatkowe, czyli tworzone przez oszustów struktury, pozorujące przepływ towarów pomiędzy państwami Unii Europejskiej, służące wyłudzeniu podatku VAT. Administracja podatkowa i skarbowa nie była wówczas wystarczająco skuteczna w zwalczaniu oszustw związanych z VAT.
Sytuacja poprawiła się jednak w dwóch ostatnich latach. W 2017 r. dochody z podatku od towarów i usług wzrosły o 24 proc.
Luka nie wiadomo jaka
Obniżyła się także luka VAT – owska, choć tu trudno o jakiekolwiek wiarygodne dane, bo nigdy dokładnie nie wiadomo, jaka łączna kwota z tytułu VAT powinna wpływać rocznie do budżetu państwa. Lepiej więc opierać się jedynie na danych, mówiących ile tego VAT-u rzeczywiście ściągnięto.
A ściągnięto go więcej, bo Ministerstwo Finansów zaczęło wdrażać różnorodne narzędzia mające ograniczyć oszustwa VAT-owskie.
Jedną z ważniejszych zmian było wprowadzenie obowiązku comiesięcznego przesyłania przez podatników informacji o prowadzonej ewidencji zakupu i sprzedaży VAT (w postaci jednolitego pliku kontrolnego) oraz obowiązku przesyłania na żądanie organu podatkowego ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych.
Na podstawie tych danych, w Ministerstwie Finansów prowadzono analizy w celu wykrycia firm podejrzewanych o nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych i udział w „oszustwach karuzelowych”. Badano przede wszystkim podmioty, które wykazywały wysokie zwroty VAT. W wielu wypadkach wstrzymano zwroty VAT, a w kilkudziesięciu sprawach wszczęto kontrole podatkowe.
Pakiety pomogły
Wprowadzono również tzw. pakiet paliwowy zmieniający zasady rozliczania VAT z tytułu wewnątrzunijnego nabycia paliw silnikowych oraz pakiet przewozowy, uruchamiający system monitorowania przewozu „towarów wrażliwych”.
Według analiz Ministerstwa Finansów, w efekcie tych rozwiązań, podmioty posiadające koncesję na obrót paliwami wpłaciły w I półroczu 2017 r. VAT wyższy o około 2,5 mld zł niż w I półroczu 2016 r.
Zlikwidowano rozliczenia kwartalne dla podatników (z wyjątkiem drobnych) oraz możliwość rozliczeń kwartalnych w okresie pierwszego roku od rejestracji.
Zmodyfikowano zasady dokonywania zwrotów VAT w terminie 25 – dniowym. Przywrócono również sankcje podatkowe za nierzetelne rozliczanie VAT oraz podwyższono kary za wystawianie i posługiwanie się fałszywymi fakturami. Rozszerzono zakres stosowania tzw. mechanizmu odwróconego obciążenia.
Wprowadzono zmiany w rejestracji i wykreślaniu firm z rejestru podatników VAT. Urzędnik może nie zarejestrować firmy, gdy w wyniku jej sprawdzenia okaże się że nie istnieje, bądź nie ma możliwości skontaktowania się z nią.
Trzy w jednym
Oprócz rozwiązań prawnych stopniowo wprowadzano także narzędzia informatyczne, wykorzystujące dane z obowiązkowo składanych przez podatników informacji o prowadzonej ewidencji na potrzeby VAT – jednolitych plików kontrolnych Analizer oraz Lunetka.
Dostęp urzędów skarbowych do jednolitych plików kontrolnych oraz centralnie gromadzonych niezgodności w rozliczeniach podatników i ich kontrahentów usprawnił weryfikację kwot deklarowanych przez przedsiębiorców.
Istotne jest również to, że od 1 marca 2017 r. zaczął funkcjonować nowy model administracji finansowej – Krajowa Administracja Skarbowa, która powstała z połączenia administracji podatkowej, Służby Celnej i kontroli skarbowej.
Celem tej zmiany była poprawa współpracy wszystkich organów administracji skarbowej, usprawnienie przepływu informacji – i w rezultacie zwiększenie skuteczności tych służb w zwalczaniu oszustw podatkowych.
Mniej kontroli i efektów
Resort finansów chwali się, że dzięki KAS wykryto karuzele podatkowe, w których brało udział co najmniej 170 firm polskich i 55 zagranicznych. Zatrzymano 13 członków grupy przestępczej, która wyłudziła 124 mln zł VAT oraz udaremniono wyłudzenie zwrotu 160 mln zł tego podatku.
Z drugiej jednak strony, spadła liczba kontroli skarbowych, a efekty kontroli rozliczeń VAT, po wzroście w 2016 r. o jedną piątą, wyraźnie obniżyły się w 2017 r. Może to wynika po prostu z faktu, że pod wpływem strachu polscy przedsiębiorcy stali się nieco uczciwsi?
Urzędy przeprowadziły w 2016 r. niecałe 5 tys kontroli., czyli o ponad 4 proc. mniej niż w 2015 r. Natomiast w całym 2017 r. przeprowadzono zaledwie 3,2 tys. kontroli. Nieprawidłowości stwierdzono w 77 proc. kontroli w 2016 r., a w całym roku ubiegłym – w ponad 79 proc. kontroli.
W 2016 r. wydaniem decyzji zakończyło się 3,2 tys. postępowań kontrolnych, a ustalenia wyniosły 19,7 mld zł ( wzrost o 18 proc. w porównaniu do 2015 r.). Efekty kontroli skarbowych obniżyły się w 2017 r. W całym ubiegłym roku decyzją zakończono 2 tys. spraw na kwotę 12,4 mld zł.
Za wcześnie na świętowanie
W 2017 r. spadła też liczba fikcyjnych faktur ujawnionych przez urzędy celno-skarbowe i urzędy kontroli skarbowej.
W 2016 r. wykryto ich ponad 421 tys. (o 17 proc. więcej niż w 2015 r.) na kwotę ponad 103,8 mld zł. (o blisko 27 proc. wyższą niż w 2015 r.).
W ubiegłym, było to blisko 256 tys. tys. fikcyjnych faktur na 56,9 mld zł (odpowiednio o 39 proc. i o 45 proc. mniej niż w całym 2016 r.).
Krajowa Administracja Skarbowa tłumaczy spadek efektów charakterem prowadzonych spraw, które są długotrwałe i skomplikowane.
Wyraźny wzrost dochodów budżetu państwa z podatku od towarów i usług w 2017 r. wystąpił w okresie dobrej – kolejny rok z rzędu – sytuacji gospodarczej.
Jeszcze za wcześnie, aby stwierdzić, że osiągnięta poprawa ściągalności VAT będzie trwała. Nadal występują poważne zagrożenia dla dochodów z tego podatku, a pomysłowość przestępców nie ma granic.
