Opracowanie analityczne BRICS + OM
Rozszerzenie, z dniem 01.01.2024., od 5-ciu do 10-ciu (minus Argentyna), grona mocarstw i państw członkowskich BRICS+ oraz dość długa lista krajów (ponad 40) oczekujących na przystąpienie do tej Organizacji jest dobitnym świadectwem bardzo znacznego umocnienia jej pozycji, autorytetu i wpływów oraz bezprecedensowego rozszerzenia i wzbogacenia zakresu działania na arenie międzynarodowej. Np. Pakistan deklaruje wolę przystąpienia do BRICS+. W procesie tworzenia świata wielobiegunowego (tzw. multilateralnego) oraz konsolidacji nowego globalnego układu sił, BRICS+ rozwija powiązania korzystnej współpracy dwustronnej, a także wielostronnej z innymi organizacjami międzynarodowymi. A jest ich już bez liku – ponad 75.000 najrozmaitszych podmiotów tego rodzaju usytuowanych w 300 krajach i regionach świata. Jednakże tylko 42.000 spośród nich działa aktywnie w swoich ramach statutowych. Corocznie przybywa około 1.200 nowych organizacji międzynarodowych. W tej sytuacji decydenci z BRICS+ napotykają na niemałe trudności, jeśli chodzi o wyselekcjonowanie i o dobór odpowiednich partnerów z tak licznego grona organizacji do współpracy w ramach globalnych, kontynentalnych, regionalnych i krajowych. Nie ma bowiem racjonalnych, fizycznych i merytorycznych przesłanek, aby współpracować ze wszystkimi istniejącymi i aktywnymi organizacjami międzynarodowymi, ale BRICS+ utrzymuje owocne kontakty ze znaczną częścią priorytetowych spośród nich.
Największą i najbardziej reprezentatywną z tego grona jest ONZ (skupiająca przedstawicieli 191 państw), z którą BRICS+ rozwija poprawne kontakty, podkreśla jej wiodącą rolę w przebudowie świata i w odpowiednim zarządzaniu sprawami globalnymi oraz postuluje jednocześnie potrzebę unowocześnienia i reformowania United Nations’ Family, szczególnie Rady Bezpieczeństwa, do której powinny być włączone główne mocarstwa BRICS+, czyli Indie, Brazylia i RPA – jako przedstawiciele Globalnego Południa. Można wyodrębnić kilka najważniejszych grup organizacji międzynarodowych – jako obecnych lub potencjalnych partnerów do współpracy z BRICS+. A mianowicie: – organizacje międzyrządowe (IGOs = Inter-Governmental Organizations) w liczbie ponad 300 podmiotów; – organizacje pozarządowe ((INGOs – International Non-Governmental Organizations); oraz bardzo liczne – wielostronne instytucje międzynarodowe nie będące organizacjami czy stowarzyszeniami z prawnego punktu widzenia. Istnieje swoisty dualizm w kontaktach BRICS+ jako całości z organizacjami międzynarodowymi oraz, niezależnie od tego, w odrębnych powiązaniach dwustronnych każdego mocarstwa i państwa członkowskiego z tymiż organizacjami, W związku z tym całościowa sieć tych powiązań jest bardzo gęsta i wydajna.
Przedstawiam poniżej zestawienie oraz krótką charakterystykę wiodących i priorytetowych dla BRICS+ organizacji międzynarodowych, które są i mogą być jeszcze bardziej pomocne w trwającym procesie budowania innowacyjnego i pokojowego świata wielobiegunowego (multilateralnego), którego BRICS+ jest już głównym i solidnym filarem. Są to mianowicie: 1. Szanghajska Organizacja Współpracy (SOW) utworzona dn. 26.04.1996. W jej skład wchodzi 9 państw członkowskich, 4 państw obserwatorów, 14 państw partnerów do dialogu i 4 państwa uczestniczące w obradach w charakterze gości. Dodatkowo 7 państw, a w tej liczbie Irak, Syria i Izrael, złożyło podania o przyjęcie do SOW. Jest to ważna Organizacja o charakterze politycznym i gospodarczym zajmująca się także problematyką obronności i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz zwalczaniem terroryzmu i separatyzmu. Głównym zadaniem SOW jest dążenie do pokojowej i przyjaznej współpracy między państwami członkowskimi, przeciwstawianie się zjawiskom patologicznym, jak np.: korupcja, pranie brudnych pieniędzy, zorganizowana przestępczość, produkcja i handel narkotykami, nielegalna migracja i in.
2. Wspólnota Niepodległych Państw (WNP); jest to regionalna organizacja międzyrządowa utworzona 08.12.1991. na gruzach ZSRR. W jej skład wchodzi 9 państw członkowskich (byłych republik radzieckich) i jedno państwo stowarzyszone (Turkmenistan). Gruzja wycofała się z WNP w roku 2008, a Mołdawia wycofuje się stopniowo obecnie. Z kolei, Ukraina opuściła WNP w roku 2018, ale pozostaje członkiem jej strefy wolnego handlu. Łączna liczba ludności WNP = ok. 250 tys. obywateli, a powierzchnia = 20.368.759 km kw. Główne sfery działalności WNP obejmują współpracę w kluczowych kwestiach gospodarczych, politycznych, wojskowych i bezpieczeństwa regionalnego oraz koordynację współdziałania w rozmaitych sprawach handlowych, finansowych i prawodawczych; a także wspólne zwalczanie zjawisk patologicznych – korupcji, terroryzmu, trans granicznej przestępczości zorganizowanej, narkomanii itp. Ogromny potencjał WNP, także produkcyjny, surowcowy, eksportowy i in. sprawia, że ta Wspólnota może być ważnym partnerem BRICS+ w budowaniu świata wielobiegunowego. Znamienne, że wojna amerykańsko-rosyjska o Ukrainę oraz relatywnie tolerancyjny stosunek państw członkowskich WNP do tej sprawy nie komplikuje zbytnio ich współpracy z Rosją i nie hamuje rozwoju Wspólnoty jako całości politycznej, ekonomicznej, społecznej i strategicznej.
3. Inicjatywa Pasa i Szlaku (B&RI = Belt&Road Initiative), czyli nowe szlaki jedwabne. Propozycja ta została zgłoszona we wrześniu 2013 r. w czasie wizyty J.E. Prezydenta Xi Jinpinga w Kazachstanie oraz uzupełniona, w odniesieniu do szlaków morskich, przez ówczesnego Premiera Li Keqianga w czasie jego pobytu w Indonezji. Np. realizowana jest koncepcja utworzenia północnego szlaku morskiego przez Arktykę. W sumie, B&RI jest bardzo ważnym elementem Xiplomacy i polityki zagranicznej wielkiego mocarstwa chińskiego (Major Country Diplomacy) oraz kluczową częścią składową programu budowania społeczności światowej o jej wspólnej przyszłości (shared future). W roku 2017 postanowienie ws. B&RI zostało zapisane w statucie KPCh. Do tej pory do Inicjatywy przystąpiło 155 krajów i organizacji międzynarodowych reprezentujących łącznie około 75% ludności Ziemi i ponad 50% wartości Światowego Produktu Brutto (ŚPB). KRL-D ma status obserwatora w B&RI, a 4 państwa (Bhutan, Brazylia, Kolumbia i Dania) rozważają możliwość przystąpienia do tej Inicjatywy. Natomiast Argentyna i Włochy wycofały się z niej. W sumie, Inicjatywa, porównywana nietrafnie na Zachodzie do „nowego planu Marshalla”, jest największym przedsięwzięciem inwestycyjnym w całej historii gospodarczej świata.
Dalekosiężnym strategicznym celem realizacji programu Inicjatywy jest doprowadzenie do zlikwidowania istniejących dysproporcji, wręcz przepaści infrastrukturalnej w świecie (infrastructure gap), jaka występuje pomiędzy poszczególnymi kontynentami, regionami i krajami oraz wniesienie w ten sposób wkładu do ich zrównoważonego rozwoju i do wzrostu gospodarczego szczególnie na obszarach Azji/Pacyfiku, w Afryce i w Europie Środkowo-Wschodniej. Bez wątpienia, realizacja programów Inicjatywy mieć będzie ważne znaczenie, w szczególności, dla krajów rozwijających się, przyczyniając się jednocześnie do gospodarczego zbliżenia pomiędzy trzema kontynentami: Azją, Afryką i Europą. Realizacja programów I etapu Inicjatywy ma zostać ukończona do roku 2049 (stulecie utworzenia ChRL). Planowane inwestycje dotyczą głównie: portów, kolei, autostrad, lotnisk, mostów, tuneli, tam, wysokościowych budynków mieszkalnych, elektrowni opalanych węglem itp. W wyniku takich przedsięwzięć gospodarczych wartość ŚPB w 2040 r. zwiększy się o ponad 7 bln USD (obecnie wynosi ona około 105 bln USD).
Do tej pory Chiny poczyniły już poważne nakłady inwestycyjne w 55 krajach, szczególnie w Pakistanie, w Nepalu, w Sri Lance, w Brazylii i w Afganistanie. Zwiększa się również tempo i jakość rozwoju zachodnich obszarów (prowincji) ChRL, dotąd relatywnie niedoinwestowanych. W transakcjach i w rozliczeniach wykorzystuje się walutę chińską – juana (renminbi = RMB). Nowe szlaki jedwabne różnią się od swych starych protoplastów dużą skalą działalności gospodarczej, szczególnie inwestycyjnej i innowacyjnej, a nie tylko handlowej, jak to kiedyś bywało. Działają już sprawnie morskie szlaki jedwabne, np. łączące porty wschodnich i południowych Chin z Hanoi, z Kuala Lumpur, z Singapurem oraz z Dżakartą, a nawet z greckim Pireusem, z holenderskim Rotterdamem , z niemieckim Hamburgiem czy też z polskim Gdańskiem, które mają duże znaczenie w realizacji omawianych programów w stosunku do Europy. Innowacyjne znaczenie ma też B&RI w takich dziedzinach jak: technologie cyfrowe, ochrona środowiska naturalnego, linia elektryczna bardzo wysokiego napięcia łącząca Chiny z krajami Azji Zachodniej. W sumie, B&RI jest już globalnym nowatorskim oraz wielobranżowym przedsięwzięciem gospodarczym o niespotykanej skali i o rozmachu. Stanowi ono zbawienne koło ratunkowe oraz rękojmię wyprowadzenia świata z obecnych kryzysów, napięć i wojen oraz wprowadzenia go na drogę zrównoważonego i zielonego rozwoju. Takie cechy omawianej Inicjatywy sprzyjają bardzo budowaniu nowego, pokojowego i wielobiegunowego świata oraz lepszej przyszłości dla całej ludzkości.
4. Ugrupowanie G14+1; czyli Stowarzyszenie Chin z 14 państwami Europy Środkowo-Wschodniej (EŚ-W). Jego geneza sięga 2011 roku, kiedy w Budapeszcie odbyło się forum gospodarcze ChRL – EŚ-W. Następnie, dnia 26.04.2012., w Warszawie doszło do konferencji na szczeblu premierów zainteresowanych państw i wówczas utworzono G17+1. W ślad za tym zorganizowano 9 konferencji na szczycie tego Ugrupowania, przy czym ostatnia (w Pekinie) została odłożona z uwagi na pandemię. W międzyczasie z G17+1 wystąpiły 3 państwa bałtyckie: Litwa, Łotwa i Estonia. Z Ugrupowaniem współpracuje 5 podmiotów-obserwatorów: Austria. Białoruś, Szwajcaria, Unia Europejska i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR). Przy MSZ ChRL utworzony został Stały Sekretariat Generalny G14+1 oraz powołano do życia koordynacyjne Sekretariaty branżowe, a mianowicie: ds. inwestycji – w Warszawie, ds. rolnictwa – w Sofii i ds. transportu kolejowego – w Belgradzie. Utworzono także ośrodek ds. koordynacji współpracy kulturalnej w Skopje (Północna Macedonia) oraz fundusz ds. działalności inwestycyjnej.
Priorytetami w działalności Ugrupowania są: otwarcie rynku chińskiego dla artykułów rolno-spożywczych z EŚ-W, rozbudowa i modernizacja infrastruktury w naszym regionie, szczególnie połączeń komunikacyjnych i transportowych, współpraca przemysłowa, energetyczna, finansowa i społeczna (międzyludzka). Dotychczasowe współdziałanie dwustronne oraz wielostronne w ramach analizowanego Ugrupowania układa się dość pomyślnie, ale nie bez trudności. Wynikają one np. z perturbacji kryzysowych i z wojny na Ukrainie (de facto od wydarzeń majdanowych w 2014 r.) oraz z penetracji i z obstrukcji antychińskiej i antyrosyjskiej ze strony USA, które usiłują przekształcić nasz region w swoją półkolonię oraz w wyłączną strefę wpływów. Niemniej jednak Ugrupowaniu udało się już zrealizować wiele ważnych przedsięwzięć gospodarczych zwłaszcza dwustronnych; jak np.: most Peljasac w Chorwacji, Huta Stalowa Wola, 6 połączeń lotniczych z Chinami i in. Sztandarową inwestycją o wartości ponad 3 mld euro jest, przede wszystkim, budowa linii kolejowej dla pociągów o dużej prędkości (ponad 200 km/godz.) na trasie Budapeszt-Belgrad. Dzięki temu przejazd między tymi obiema stolicami zostanie skrócony do 3,5 godz. Linia ta ma być następnie przedłużona do Skopje, do Aten i dalej – do Pireusu, w którym strona chińska inwestuje już od dość dawna (urządzenia portowe i in.). Trzeba rozważyć pozytywnie przedłużenie tej linii kolejowej z Budapesztu także do Warszawy, przez co powstałaby nowoczesna odnoga kolejowego szlaku jedwabno-bursztynowego z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych stron.
5. Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN = Association of South East Asia Nations). Jest to bardzo ważna pod każdym względem i szanowana organizacja regionalna, która – wespół BRICS+ – może odegrać doniosłą rolę w budowaniu świata wielobiegunowego. ASEAN, jako unia polityczno-gospodarcza, został utworzony dnia 08.08.1967. najpierw przez 5 państw: Indonezja, Malezja, Filipiny, Singapur i Tajlandia. Siedziba Stowarzyszenia znajduje się w Dżakarcie. Później dołączyło do pierwszej piątki kolejnych pięć państw: Brunei, Kampucza, Laos, Myanmar i Wietnam oraz 2 państwa ze statusem obserwatorów: Wschodni Timor i Papua Nowa Gwinea. Hongkong też pragnie przystąpić do Stowarzyszenia, korzystając w tych staraniach z poparcia ze strony ChRL.
Łączna powierzchnia terytorium państw członkowskich = 4,5 mln km kw., a całkowita liczba ludności wynosi 683,3 mln obywateli. Indonezja (274 mln ludzi) jest największym państwem islamskim świata, zaś Filipiny (114 mln ludzi) są przeważnie katolickie. Całkowita wartość PKB ASEAN’u wyniosła 10,5 bln USD w roku 2022. Istnieje także formuła ASEAN 10+3 (Chiny, Japonia i Korea Południowa). ASEAN korzysta ze statusu obserwatora w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ oraz blisko i efektywnie współdziała z Szanghajską Organizacją Współpracy. Główne cele statutowe Stowarzyszenia obejmują: zapewnienie dynamicznego rozwoju gospodarczo-społecznego państw członkowskich, rozszerzanie kontaktów kulturalnych oraz utrzymanie pokoju i stabilności w regionie. M.in. z myślą o tym zawarty został w ramach ASEAN, w dniu 15.12.1995., regionalny traktat o utworzeniu strefy wolnej od broni nuklearnych. Powyższe wartościowe parametry ASEAN-u oraz jego partnerów sprawiają, że może on stać się mocnym filarem (albo jego częścią składową z ramienia Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej) w procesie budowania nowatorskiego świata wielobiegunowego.
6. Unia Afrykańska, UA (= AU, African Union) skupia 55 państw afrykańskich choć Niger został zawieszony w prawach członkowskich z dniem 22.08.2023. w wyniku tamtejszego zamachu stanu. Łączna liczba ludności UA = 1,5 mld obywateli, powierzchnia = 30,6 mln km kw., a wartość GDP = ponad 2,5 bln USD. Jest to więc bardzo ważna Organizacja o charakterze politycznym, wojskowym i gospodarczym utworzona w Durbanie (RPA) dnia 09.07.2002. na miejsce byłej Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA). Siedziba UA mieści się w Addis Abebie (nota bene: ChRL „zafundowała” tam dla UA bardzo elegancki i nowoczesny pałac kongresowy, którego koszt budowy przekroczył 200 mln USD). Obecnym rotacyjnym Przewodniczącym UA jest Pan Azali Assoumani, przywódca Komorów. Statutowe zadania i cele UA są następujące: umacnianie demokracji w państwach afrykańskich, likwidowanie pozostałości kolonializmu, zapewnienie rozwoju społeczno-gospodarczego, eliminowanie ubóstwa i korupcji, przestrzeganie praw człowieka, umacnianie integracji politycznej i gospodarczej w Afryce (np. poprzez wprowadzenie wspólnej waluty – afro, utworzenie wspólnego rynku i unii celnej – w perspektywie, wspólnego parlamentu, sądownictwa, jednego banku centralnego, sił zbrojnych tzw. stabilizacyjnych celem profilaktyki i regulowania konfliktów, wdrożenie ułatwień wizowych, zbudowanie „Wielkiego Zielonego Muru” oddzielającego sawanny Sahelu od piasków Sahary itp.). UA opracowała długofalowy program strategiczny rozwoju społeczno-gospodarczego i transformacji integracyjnych w Afryce (tzw. Agenda 2063). Od 2023 roku działa już Afrykańska Agencja Kosmiczna. Funkcjonuje z powodzeniem Rada Pokoju i Bezpieczeństwa, składająca się z przedstawicieli 15 państw, która reguluje sytuacje konfliktowe w Afryce i wysyła pododdziały celem uczestniczenia w misjach pokojowych.
UA jest reprezentowana w ONZ, w Światowej Organizacji Handlu, w Unii Europejskiej, w USA, w Lidze Państw Arabskich (w jej konferencjach na szczycie uczestniczy również przywódca Autonomii Palestyńskiej). Poczynając od 2018 r. systematycznie odbywają się konferencje tego rodzaju na linii UA i ChRL – jako fora współpracy chińsko-afrykańskiej stanowiącej ważny element Inicjatywy Pasa i Szlaku (B&RI = Belt&Road Initiative). Ponadto, ostatnie rosyjsko-afrykańskie forum z tej serii, o charakterze gospodarczo-humanitarnym, odbyło się w dniach 27.-28.07.2023 w Sankt Petersburgu. W jego wyniku podpisano 161 porozumień dwustronnych dotyczących różnorodnych dziedzin współpracy między obiema Stronami. Z powyższej skrótowej analizy i faktografii wynika jednoznacznie, że UA, jako kluczowa przedstawicielka Globalnego Południa, ma wszelkie predyspozycje, aby stać się również solidnym filarem nowego wielobiegunowego systemu światowego
7. Liga Państw Arabskich = LPA (lub League of Arab States = LAS). Jest to bardzo ważna i wpływowa organizacja międzyrządowa, do której należą 22 państwa arabskie w tym Palestyna. LPA została utworzona dnia 22.03.1945. w Kairze. Jej głównymi założycielami były: Egipt, Arabia Saudyjska, Jemen, Liban, Transjordania, Irak i Syria. Podstawowym kryterium przynależności do LPA jest język arabski, w związku z czym trzy wielkie kraje islamskie: Indonezja, Iran i Turcja nie należą do Ligi. (Ciekawe: kandydatura państwa tureckiego została zablokowana przez Irak i Syrię, a to z uwagi na jego inwestycje na 2 wielkich rzekach regionu – Tygrysie i Eufracie, w szczególności na tamę im. Ataturka. LPA zawarła jednak z Turcją Memorandum o Współpracy = Memorandum of Understanding). Stowarzyszona z LPA jest też grupa 7 państw-obserwatorów obejmująca również… Indie, Brazylię i Wenezuelę, a to z powodu dość licznych mniejszości islamskich i arabskich zamieszkujących w tych państwach. Z kolei, Chiny utrzymują bardzo bliskie oraz owocne stosunki z Ligą, m.in., za pośrednictwem Forum Współpracy Chińsko-Arabskiej utworzonego w roku 2004.
Łączna powierzchnia wszystkich państw członkowskich LPA wynosi 14 mln km kw., a ich całkowita liczba ludności = 463 mln obywateli (w tym 104,6 mln osób tylko w Egipcie największym, w kategoriach ludnościowych, państwie arabskim). Łączna wartość PKB LPA = 7,6 bln USA w wymiarze parytetu siły nabywczej (czyli PPP = Purchasing Power Parity); natomiast w kategoriach nominalnych sięga ona aż 13,5 bln USD. Te wskaźniki makroekonomiczne są wynikiem eksploatacji i eksportu głównych surowców arabskich, ropy naftowej i gazu ziemnego, a także rozwoju turystyki zagranicznej np. w Egipcie, w Jordanii i w innych państwach tego regionu. Odbyło się już 50 konferencji na szczycie Ligi (ostatnia w dniu 19.05.2023. w Dżeddah, w Arabii Saudyjskiej). Nie ma, niestety, w gronie państw arabskich niezbędnej zgodności poglądów i stanowisk w sprawach natury makro. Ten brak osłabia ich funkcjonowanie i pozycję na forum regionalnym i międzynarodowym oraz ułatwia przeciwnikom rozgrywanie karty arabskiej. Nawet Egipt został zawieszony w swych prawach członkowskich na lata 1979-1989, po tym jak zawarł porozumienie pokojowe z Izraelem. Naonczas siedziba LPA została przeniesiona z Kairu do Tunisu. Głównymi organami LPA są: Rada Gospodarcza, Rada do spraw Obrony i Sekretariat Generalny. Obecnym Sekretarzem Generalnym jest Pan Ahmad Abu al-Ghait, wybitny polityk egipski.
Liga nie posiada wspólnych sił zbrojnych sensu stricto, ale, jeszcze w roku 2007, określiła ona zasady własnych poczynań obronnych oraz powołała do życia oddziały w celach misji pokojowych, które były i są realizowane np. w Libanie, w Iraku, w Etiopii i w Południowym Sudanie. Ponadto, główne (priorytetowe) cele i zadania LPA są następujące: – rozwijanie stosunków politycznych, gospodarczych, finansowych, społecznych, transportowych, ochrony zdrowia, itp.; – zapewnienie bezpieczeństwa, suwerenności i niezależności państw członkowskich; – promowanie wspólnych interesów tych państw w regionie i na całym świecie; – zacieśnianie stosunków pomiędzy państwami członkowskimi; – koordynowanie ich poczynań politycznych, gospodarczych i kulturalnych; oraz – współdziałanie na rzecz utworzenia niepodległego państwa palestyńskiego w granicach z 1967 r. i ze stolicą we wschodniej Jerozolimie.
Dotąd LPA utworzyła na świecie 26 swych przedstawicielstw zagranicznych, poczynając od New Delhi, poprzez Ankarę aż do Pretorii. Utrzymuje też ona efektywnie rozbudowane powiązania traktatowe i stosunki np. z: – Unią Europejską w ramach porozumienia o dialogu strategicznym z 2014 r; – Stolicą Apostolską; (tzn. państwem watykańskim) na mocy układu z dnia 23.04.2009. oraz z wieloma innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Szczególne i nad wyraz kontrowersyjne miejsce w tym kontekście zajmują powiązania LPA z USA. Są to relacje i stanowiska raczej nie do pogodzenia bazujące, niejako, na teorii i na praktyce przeciwieństw; można je określić jako słodko-kwaśne czy też biało-czarne. Bliski i Środkowy Wschód ma kluczowe znaczenie dla polityki i dla strategii USA, o czym świadczy utrzymywanie potężnej bazy V floty US Navy w Bahreinie (20 okrętów wojennych, 103 samoloty bojowe oraz 20.000 wojskowych). Potencjał ten patroluje bez przerwy obszar Zatoki Perskiej, Morza Czerwonego, Morza Arabskiego i części Oceanu Indyjskiego. Dzieje się tak głównie ze względu na strategiczne położenie tego regionu na mapie świata, na jego obfite zasoby bogactw naturalnych (surowców energetycznych), na ważne znacznie morskich szlaków transportowych i na bezpieczeństwo Izraela – głównego partnera i sojusznika Stanów Zjednoczonych nieustannie wspomaganego przez nie od czasów podzielenia Palestyny na część arabską i żydowską zgodnie z rezolucją ONZ oraz w ślad za proklamowaniem państwa Izrael dnia 14.05.1948.
Od tamtej pory region ten jest jednym wielkim i nieustającym ogniskiem zapalnym czy też „beczką prochu” o konsekwencjach globalnych. Faktycznie trwają tam non stop (nieustannie) wojny, konflikty zbrojnie, morderstwa polityczne, akty terrorystyczne itp. A ich bulwersującym świadectwem jest najnowsza wojna Izraela ze strefą Gazy, z Libanem i z Jemenem oraz wielki humanitarny dramat całej cywilnej i niewinnej ludności palestyńskiej. USA sprzeciwiają się perfidnie utworzeniu suwerennego państwa palestyńskiego, w wyniku czego niepodległy Izrael istnieje już od dawna, a niepodległej Palestyny jak nie było tak nie ma i nie wiadomo, kiedy ona będzie? Jasne jest wszakże, że bez niej ogień bliskowschodni tlić się może w nieskończoność! A to nie leży w interesie wszystkich państw i narodów, nie wykluczając Stanów Zjednoczonych i państwa Izrael. Póki co, nastroje antyamerykanizmu i antysemityzmu nasilają się coraz bardziej na Bliskim i na Środkowym Wschodzie oraz w licznych innych krajach. Taka jest negatywna polityczno-strategiczna strona ww. zgubnego dualizmu w stosunkach arabsko – amerykańskich.
Dla odmiany, teraz napiszę o raczej pozytywnych, czyli gospodarczo-finansowych aspektach owego dualizmu . Są one stymulowane, m.in., przez działające w USA Krajowe Stowarzyszenie Amerykanów Pochodzenia Arabskiego (National Association of Arab Americans = NAAA). Cały świat arabski zajmuje trzecie miejsce wśród największych państw eksportujących do USA; zaś owe mocarstwo jest pierwszym największym importerem towarów i usług z tego regionu. Łączna wartość obrotów handlowych USA i Bliskiego Wschodu wyniosła około 212 mld USD w roku 2022, przy czym eksport amerykański na ten rynek osiągnął wartość 103,6 mld USD, a import stamtąd do USA wyniósł 108,5 mld USD. Są to całkiem przyzwoite wskaźniki makroekonomiczne. Można z łatwością wyobrazić sobie, że byłyby one znacznie wyższe, gdyby sytuacja na Bliskim Wschodzie i w państwach arabskich była normalna i ustabilizowana oraz gdyby Stany Zjednoczone nie były tam siewcą napięć, niepokojów i destabilizacji. Tego należy życzyć wszystkim zainteresowanym.
8.Wspólnota Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów (czyli CELAC = Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribenos) została utworzona dnia 23.02.2010. w miejscowości Playa del Carmen w Meksyku. Jest to jedno z największych ugrupowań regionalnych na świecie traktowane jako swoista alternatywa i przeciwwaga wobec wpływów i penetracji USA w Ameryce Południowej oraz Środkowej. Głównym instrumentem owej penetracji jest założona przez USA+35 państw, jeszcze w czasach „I zimnej wojny”, Organization of American States (OAS) celem przeciwstawiania się wpływom ówczesnego ZSRR w Ameryce Południowej i Środkowej. W skład CELAC wchodzą obecnie 33 państwa; zaś w składzie Mercosur, wspólnego rynku, znajduje się 13 państw oraz 6 członków stowarzyszonych, 1 obserwator (Meksyk) oraz Australia i Nowa Zelandia (jako partnerzy po drugiej stronie Pacyfiku) oraz jako uczestnicy systemu konsultacji gospodarczych z CELAC.
Łączna liczba ludności CELAC = 655,5 mln obywateli, a powierzchnia całego terytorium = ok. 19,2 mln km kw. Całkowita wartość PKB = 5,8 bln USD, a wartość eksportu = 1,6 bln USD. 2/3 światowych zasobów strategicznego surowca litu znajdują się w trójkącie: Argentyna-Boliwia-Chile. W18 państwach latynoskich używany jest język hiszpański, w 12 – angielski, w 1-francuski, w 1-holenderski (Surinam) oraz w 1 państwie – portugalski (Brazylia). To ewidentne pozostałości po czasach konkwistadorskich i kolonialnych. Na analizowanym terytorium występują także liczne dialekty indiańskich plemion (autochtonów). Siedziba (centrala) CELAC znajduje się w Caracas. Te dane geograficzne i makroekonomiczne świadczą wymownie, iż CELAC dysponuje ogromnym i wszechstronnym potencjałem, który liczy się bardzo w polityce, w gospodarce, w społeczności i w dyplomacji światowej.
Najwyższym organem władzy w CELAC są konferencje na szczycie z udziałem prezydentów i premierów państw członkowskich. Było do tej pory już 12 takich konferencji, poczynając od I-szej, w 2010 roku w Playa del Carmen, a kończąc na ostatniej (w 2023 r.) w Buenos Aires. Odbywają się także narady resortowe, szczególnie MSZ-ów oraz liczne konferencje specjalistyczne. Istnieje system Przewodniczących rotacyjnych (pro tempore presidency) w zasadzie na 1 rok. Obecnie jest nim Pan Ralf Gonsalves, przywódca państwa Saint Vincent i Grenadiny. Działa też nieprzerwanie tzw. „trojka” pomocników urzędującego przewodniczącego, tzn. – jego przedstawiciel oraz przedstawiciele poprzednika i następcy. Dnia 16.01.2020., Brazylia, za czasów zdecydowanie prawicowej prezydentury Jaira Bolsonaro, zawiesiła swoje członkowstwo w CELAC, zarzucając jej nieefektywne działanie w obronie demokracji oraz interesów państw członkowskich. Jednak Pan Luis Inacio Lula da Silva, następny raczej lewicujący Prezydent mocarstwa brazylijskiego, zadeklarował wyraźną wolę powrotu na łono tej Organizacji. Oznaczałoby to solidne wzmocnienie CELAC. Definitywnej decyzji w tej sprawie należy spodziewać się w niedługim czasie.
Główne cele i zadania programowe CELAC są następujące: – pogłębianie dialogu politycznego oraz powiązań integracyjnych pomiędzy państwami członkowskimi; – dbanie o żywotne interesy państw członkowskich jak np. popieranie suwerennych praw Argentyny w stosunku do Wysp Falklandzkich (Islas Malvinas); – utworzenie strefy wolnej od broni nuklearnych; – poważne dynamizowanie rozwoju współpracy gospodarczej, inwestycyjnej, finansowej, społecznej i naukowo-technicznej; – rozwiązywanie problemu migracyjnego, narkotykowego oraz innych plag współczesności (jak np. klimatycznych, kryzysowych, terrorystycznych, pandemicznych itp.); – współdziałanie z innymi analogicznymi ugrupowaniami regionalnymi na świecie; – uczestniczenie w realizacji wielu znanych i ważnych przedsięwzięć międzynarodowych, jak np. nowy szlak jedwabny, B&RI – czyli lądowe połączenie, przez kontynent Ameryki Łacińskiej, między Atlantykiem i Pacyfikiem; – Agenda 2030 dotycząca zrównoważonego rozwoju i in.; – umacnianie państw prawa i przestrzeganie praw człowieka; – wdrażanie planów ws. bezpieczeństwa żywnościowego, eliminowanie głodu i ubóstwa; – zwalczanie przejawów dyskryminacji i braku równości, także pomiędzy rasami, płciami i in.
CELAC znacznie rozszerza i wzbogaca ustanowione już wcześniej powiązania oraz instrumenty współpracy międzynarodowej, która przynosi coraz cenniejsze owoce. Istnieją już liczne zastępy wielkich mocarstw, średnich i mniejszych państw, organizacji międzynarodowych i innych podmiotów zagranicznych współdziałających z CELAC. Np. została utworzona specjalna Komisja ds. Współpracy Gospodarczej z Ameryką Łacińską i z Karaibami. Indie były jednym z pierwszych państw, które nawiązały dialog i kontakty merytoryczne z CELAC. Podobnie jak Chiny. Pierwsze Forum współpracy między ChRL i CELAC w sprawach handlowych i inwestycyjnych odbyło się w dniach 8.9.01.2015. Obecnie Chiny są już drugim partnerem handlowym Ameryki Łacińskiej (a USA – pierwszym, naturalnie). Współpraca ChRL – CELAC ma także duże znaczenie dla realizacji zadań wynikających z nowego szlaku jedwabnego, zwłaszcza morskiego. W minionym dziesięcioleciu wartość dwustronnych chińsko-latynoskich obrotów handlowych zwiększyła się dwudziestokrotnie. Dynamizuje się też współpraca CELAC z organizacjami regionalnymi z całego świata. Np. funkcjonuje mechanizm dialogu politycznego i współpracy gospodarczej z ASEAN-em szczególnie w takich dziedzinach jak: rolnictwo, rybołówstwo, klęski żywiołowe, oświata, nanotechnologie, prawa człowieka, ubóstwo i in. W roku 2023 koordynatorem tej współpracy były Filipiny. Działa także Forum ds. współpracy pomiędzy Azją Wschodnią i Ameryką Łacińską, w skład którego wchodzi 36 krajów z obydwu stron.
Po pandemii i po eksplozji rozmaitych kryzysów globalnych następuje też obiecujące, wręcz bezprecedensowe ożywienie współpracy na linii UE – CELAC, szczególnie w ramach założonej w 2010 roku Fundacji ds. współpracy na linii UE-LAC (= Latin America & Caribbe). W skład Fundacji wchodzą 33 państwa członkowskie z LAC i 27 z UE oraz Unia jako taka. Przedmiotem poczynań Fundacji są, w szczególności, następujące dziedziny: partnerstwo strategiczne, zrównoważony rozwój, oświata, nauka i technika, kultura, migracje, zmiany klimatyczne itp. Przy tym kontakty rozwijają się na płaszczyźnie wielostronnej i dwustronnej (pomiędzy poszczególnymi krajami i podmiotami). Ogólna wartość eksportu UE na rynek LAC wyniosła 116 mld euro w ciągu minionego dziesięciolecia. Jednocześnie UE jest największym inwestorem na tym rynku (o wartości ponad 45 mld euro). Dnia 17.07.2023. odbyła się w Brukseli konferencja na szczycie UE – CELAC (pierwsza po ośmioletniej przerwie). Jej przedmiotem było, przede wszystkim, wypracowanie programu współdziałania na okres do 2025 r., zawarcie wielu umów gospodarczych i handlowych oraz likwidowanie konsekwencji pandemii, a także wojny na Ukrainie i na Bliskim Wschodzie. Postanowiono, że analogiczne konferencje na szczycie odbywać się będą od tej pory co dwa lata (następna w Kolumbii, w 2025 r.).
I wreszcie, kilka słów o relacjach CELAC – Rosja. W tej mierze mocarstwo to pozostało wyraźnie w tyle za innymi mocarstwami oraz organizacjami międzynarodowymi i obecnie usiłuje odrobić utracony dystans. W tym celu wdrażany jest mechanizm dialogu politycznego i koordynacji poczynań pomiędzy MSZ-tami z obydwu stron. Faktem jest, że wcześniej ZSRR a obecnie Federacja Rosyjska utrzymuje dość ożywione stosunki z wybranymi państwami analizowanego regionu AŁ i Karaibów, jak np. z Kubą, z Nikaraguą, z Wenezuelą i z Brazylią. Stosunki te mają wyraźnie antyamerykański wydźwięk i stanowią wyzwanie przeciwko USA. Można odnieść wrażenie, że Stany usiłują rewanżować się Rosji wojną na Ukrainie, silną presją na Białoruś oraz kolonizowaniem innych krajów Europy północno-, środkowo- i południowo-wschodniej. W odniesieniu do całego kontynentu Ameryki Południowej i Środkowej wartość rosyjskich obrotów handlowych (około 20 mld USD) i nakładów inwestycyjnych w energetyce, w telekomunikacji, w transporcie i w eksporcie żywności (około 10 mld USD) jest dość mizerna. W Rosji panuje wszakże przekonanie, jak stwierdził minister Siergiej Ławrow, że „przyszłość stosunków rosyjsko-latynoskich jest obiecująca, szczególnie w handlu i w inwestycjach, bowiem obie strony sprzeciwiają się dyskryminacyjnym poczynaniom i nie wkraczają na ścieżkę sankcji antyrosyjskich stosowanych przez USA i Zachód”.
9. Wiodące organizacje międzynarodowe, które są lub mogą być poważnymi partnerami BRICS+ w procesie budowania świata wielobiegunowego. I – grupa ONZ-owska (United Nations Family). Obejmuje ona około 30 organizacji wyspecjalizowanych, fundacji i stowarzyszeń, spośród których za najbardziej przydatne uznać należy następujące (w nawiasach podaję rok założenia i liczbę obecnych państw członkowskich): – Organizacja Żywności i Rolnictwa, FAO (16.10.1945., 194 + 3 państwa stowarzyszone); – Międzynarodowy Fundusz Walutowy, IMF (27.12.1945., 190 państw); – Fundusz ONZ na Rzecz Dzieci, UNICEF (11.12.1946., działa w prawie 200 krajach); – Organizacja ONZ ds. rozwoju przemysłowego, UNIDO (17.11.1966., 170 krajów); – Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (07.04.1948.,194 państwa członkowskie); – Organizacja ONZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury, UNESCO (16.111945., 193 państwa); – Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców, UNHCR (14.12.1950., zatrudnia 19.000 pracowników w 140 krajach); – Światowa Organizacja Meteorologiczna, WMO (23.03.1950, 192 państwa).
Uogólnienia i wnioski:
Nie dysponuję jeszcze najnowszymi informacjami nt. współdziałania BRICS+ z różnorodnymi organizacjami międzynarodowymi. Przypuszczam wszakże, iż kontakty te są już rozległe i nadal rozbudowywane. Poruszanie się w gąszczu ww. organizacji jest zadaniem dość trudnym, tym bardziej, że na tym gruncie nasila się rywalizacja pomiędzy wielkimi mocarstwami i najważniejszymi organizacjami międzynarodowymi. Dlatego też skuteczne pozyskiwanie nowych partnerów do współpracy jest dość skomplikowane, ale trzeba to czynić. W związku z tym w niniejszym opracowaniu przedstawiam jedynie dobrany intencjonalnie zestaw i krąg najważniejszych organizacji oraz instytucji międzynarodowych, z którymi współpraca BRICS+ może i powinna być coraz bardziej wydajna dla dobra wspólnego. Wspomniany zestaw stanowi zaledwie niewielki priorytetowy ułamek wszystkich istniejących organizacji tego rodzaju, z którymi można by współdziałać w dziele budowania lepszej wspólnej przyszłości dla wszystkich obywateli Ziemi. Ale ze wszystkimi organizacjami od razu współpracować się nie da – trzeba więc wybierać tylko najbardziej przydatne i najlepsze spośród najlepszych. Oto one:
II grupa – inne organizacje i instytucje międzynarodowe: – Bank Światowy, WB (07.02.1944., a w jego ramach liczne grono 189 państw należy do Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, IBRD, a 174 państwa wchodzą w skład Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju, IDA); -Regionalne Kompleksowe Partnerstwo Gospodarcze, RCEP (15.11.2020., to największy na świecie wspólny rynek 15 krajów od Brunei do Nowej Zelandii, łącznie 2,2 mld obywateli); – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, OECD (14.12.1960., 38 państw); – Światowy Fundusz Ochrony Przyrody, WWF (29.04.1961., działa już w ponad 100 krajach); – Lekarze bez Granic, DSF (22.12.1971. zapewniają różnorodną opiekę lekarską w ponad 75 krajach); -Międzynarodowa Organizacja Pracy, ILO, (28.06.1919., 187 państw); – Światowa Organizacja Handlu, ITO (01.01.1995., 164 państwa członkowskie +23 państwa kandydujące w tym UE, Hongkong, Makao i Tajwan); – Światowe Forum Gospodarcze (24.01.1971. skupiające około 2.000 osobistości); – Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową, OPEC (14.09.1960., 13 krajów); – Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, IAEA (29.07.1957., 176 państw członkowskich); – Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego, ICAO (04.04.1947., 193 państwa).
Do dnia 01.01.2024. Organizacja BRICS miała, w pewnym sensie, charakter elitarny jako globalne zgromadzenie 5 wielkich mocarstw. Jednakże od tej daty, po przyjęciu 5-ciu dodatkowych państw członkowskich, BRICS+ rozpoczął, jak sądzę, proces przekształcania się w Organizację o charakterze uniwersalnym. W tym celu niezbędne jest precyzyjne określenie jej nowego charakteru, struktury, statutu, programu, wprowadzenie zmiany nazwy oraz ożywienie współpracy z kolejnymi państwami kandydującymi do członkowstwa, a także z innymi organizacjami międzynarodowymi, które mogą być pomocne w procesie koniecznej przebudowy świata na zasadach wielobiegunowości, pokoju, bezpieczeństwa, rozwoju i współpracy. Z pełnym przekonaniem oceniam, że Organizacja BRICS+ przeszła z dużym powodzeniem trudną drogę swego dotychczasowego rozwoju w okresie perturbacji, prowokacji, wojen i kryzysów powodowanych przez siły neoliberalne i hegemonistyczne; a z początkiem 2024 roku, zainicjowała nową erę i wkroczyła na nowy szlak, także jedwabny, wiodący ku radykalnej przebudowie i modernizacji świata w dążeniu do zapewnienia lepszego wspólnego jutra dla całej ludzkości. Powodzenia!
