Zbliża się pora, w której nieuchronnie ogarnie nas szał robienia zakupów.
Jeżeli zakupy są skutecznym sposobem na poprawę samopoczucia i spędza się wolny czas w centrach handlowych, zaniedbując domowe obowiązki i nadwyrężając domowy budżet, mogą to być oznaki zakupoholizmu.
Jest to zjawisko często spotykane, osobliwie przed świętami. Według badań Verto Analytics „chorych na kompulsywne kupowanie” jest nawet 20 proc. społeczeństwa, ale niektóre złe nawyki czy chwile słabości spotykają prawie każdego z nas.
Robienie zakupów, nawet częste, nie stanowi problemu, póki nasze finanse są bezpieczne. Inaczej sytuacja wygląda, kiedy zakupoholizm zmusza nas do zaciągnięcia kredytu czy pożyczki. Dowodem na to jest liczba aktywnych kart kredytowych Polaków.
Na koniec czerwca br. było ich 5,856 mln, a wartość kredytów zaciągniętych dzięki nim to aż 14,165 mld zł, czyli w pierwszym półroczu roku wzrosła o 389 mln zł.
Karty nas rujnują
Nie każdy, kto często kupuje i wydaje dużo pieniędzy w sklepach, jest zakupoholikiem. Zakupoholizm pojawia się wtedy, kiedy nie potrafimy kontrolować naszych zakupów oraz odczuwamy nieustanną potrzebę wydawania pieniędzy na cokolwiek. Staje się to naszym lekarstwem na nudę, stres czy niską samoocenę. W dodatku, codziennie jesteśmy „zmuszani” do oglądania ogromnej ilości reklam, kuszeni wyprzedażami, promocjami oraz programami lojalnościowymi.
– Zakupoholizm ma sprzymierzeńca” w postaci kart płatniczych, które skutecznie wypierają gotówkę. Nie widząc wydawanych pieniędzy, często nie mamy wyrzutów sumienia, że coś kupujemy. Problem nasiliły karty kredytowe – przez to, że są one dostępne od ręki dla każdego, przyczyniły się do zadłużenia niemałej grupy. Płacąc kartą kredytową, czyli kupując na kredyt, nasza potrzeba nieustannego nabywania zostaje szybko zaspokojona, a płatnością się nie przejmujemy, bo ta została w końcu wygodnie „odroczona” – komentuje Aneta Jastrzębska, ekspertka Intrum.
Niestety, konsekwencje beztroskiego wydawania pieniędzy pojawiają się w najmniej odpowiednim momencie i często jesteśmy zaskoczeni, otrzymując od banku informację o konieczności spłaty zadłużenia. Wielu osób to nie powstrzymuje przed ciągłym kupowaniem.
Przyczyny kompulsywnego kupowania bardzo często mają podłoże psychiczne. Uzależnieni od wydawania pieniędzy, gdy czują złość lub smutek, poszukują pocieszenia – niektórzy kupują cały rok, a ich nałóg dotyczy konkretnego typu produktów: kosmetyków, gadżetów, ubrań czy sprzętów kuchennych.
Zdarza się, że potrzeba kupowania pojawia się okresowo: w czasie świątecznych wyprzedaży lub zaraz po wypłacie. Czasem zakupoholikowi wystarczy zakup czegokolwiek – po powrocie do domu i tak rzecz wyląduje na dnie szafy i nie zostanie nigdy użyta, ponieważ liczy się jedynie moment zakupu.
Według specjalistów, problem ten dotyczy głównie kobiet, ale możliwe jest, że to one częściej się do tego przyznają, a zakupoholizm występuje w podobnym stopniu u obu płci. Natomiast status materialny nie ma tutaj żadnego znaczenia, a kompulsywne kupowanie zauważa się już u nastolatków. Rachunkami za ich lekkomyślne wydatki zostają obciążeni rodzice, a nierozsądne zakupy odbiją się na budżecie całej rodziny.
I ty zostaniesz zakupoholikiem?
Nałogowe zakupy mogą prowadzić do kłopotów finansowych, rozpadu związku czy powstania rodzinnych sprzeczek. Dlatego ważne, aby rozpoznać u siebie pierwsze objawy zakupoholizmu, odpowiadając na kilka pytań.
1. Zastanów się, w jakim nastroju idziesz na zakupy. Jeśli jest to smutek, być może, wydawanie pieniędzy jest sposobem na poprawę samopoczucia, redukcję lęku czy radzenie sobie z codziennością.
2. Pomyśl, ile czasu spędzasz w centrach handlowych lub buszując po stronach sklepów internetowych. Czy nie zaniedbujesz przez to swoich obowiązków i rodziny?
3. Czy zdarzają Ci się obsesyjne myśli o kolejnych zakupach?
4. Czy odczuwasz euforię w chwili zakupu, a po jego dokonaniu poczucie winy i wstydu?
5. Czy zdarza Ci się kłamać na temat tego, ile wydałeś/aś pieniędzy na zakupy i ukrywać je potem przed otoczeniem?
6. Czy kłócisz się z bliskimi, w związku ze swoimi wydatkami?
7. Czy masz na swoim koncie zaciągnięcie pożyczki lub kredytu na zakupy, które były zbędne i nieplanowane?
Jeżeli na co najmniej dwa pytania padła odpowiedź twierdząca, to znak, że należy wprowadzić zmiany w swoim odejściu do robienia zakupów, aby uniknąć poważniejszych konsekwencji związanych z zakupoholizmem.
Ta przypadłość nie jest tak piętnowana społecznie jak inne uzależnienia, np. alkoholizm, hazard czy uzależnienie od narkotyków, ale jej skutki mogą być smutne nie tylko dla portfela, ale i dla całej rodziny „chorującego”.
Przywitanie z komornikiem
Kiedy zakupoholik wyda wszystkie bieżące środki, na ratunek przychodzą mu karty kredytowe i pożyczki. To doskonałe źródło finansowania dla tych, którzy podczas jednej wizyty w centrum handlowym potrafią wydać całą wypłatę. Limit na karcie kredytowej może być uruchomiony „od ręki”, a pożyczkę w parabanku otrzymamy nawet w 15 minut.
Kupującemu nałogowo trudno jest spłacić zadłużenie, kiedy kolejne wypłaty przeznacza na zakupy. Wtedy pojawiają się problemy z płynnością finansową i terminowym płaceniem rachunków oraz regulowaniem innych, stałych należności. W takiej sytuacji zakupoholizm może nawet doprowadzić do wizyty komornika.
Polacy niestety zadłużają się coraz bardziej. Suma niespłaconych w terminie rachunków, alimentów, kredytów i pożyczek Polaków wyniosła pod koniec III kw. tego roku aż ponad 73 mld zł – czyli w trzy miesiące w naszym kraju przybyło prawie 2,4 mld zł zaległości i ponad 33 tys. niesolidnych dłużników.
