To rozwiązanie tylko dla ludzi ustawionych życiowo, którzy nie boją się o emeryturę i ubezpieczenie, a czas pracy chcą regulować całkowicie wedle swojego uznania.
Freelancing, czyli praca nieetatowa, bez ubezpieczenia, na umowie śmieciowej. Wydawać by się mogło, że to coś, czego każdy pracujący powinien unikać jak ognia.
A jednak raport „Freelancing w Polsce” przygotowany przez platformę pracy zdalnej Useme.eu usiłuje przekonywać, że taki sposób pracy staje się coraz popularniejszy, nie tylko za granicą, ale także w naszym kraju.
Przymusowa wolność od etatu
Podobno w tym roku wartość wszystkich towarów i usług wytworzonych w ramach freelancingu na rodzimym rynku pracy zwiększy się o ponad jedną szóstą i wyniesie prawie 9,5 mld zł. Natomiast liczba osób w Polsce funkcjonujących na takich zasadach wzrośnie o jedną ósmą do blisko 450 tysięcy.
Nie wiadomo, jak to zostało policzone i jaka jest wiarygodność tych danych, bo trudno je w jakikolwiek sposób je zweryfikować. Nie ulega jednak wątpliwości, że w naszym kraju istnieje grupa ludzi, na tyle zamożnych i w dobrej sytuacji życiowej, że mogą sobie pozwolić na pracę na zasadzie wolnego strzelca.
Z pewnością też dużo większa jest grupa tych, którzy wcale nie chcieliby funkcjonować jako freelancerzy, ale mają pecha pracować w takiej branży, czy u takiego pracodawcy, że są do tego zmuszeni. Na szczęście sytuacja na polskim rynku pracy jest na tyle dobra, że można mieć nadzieję, iż przymusowi wolni strzelcy zdołają kiedyś zamienić swój niebezpieczny model pracy na bardziej cywilizowany.
Z raportu „Freelancing w Polsce” wynika, że dla blisko połowy (49,3 proc,) respondentów ta forma zarobkowania to jedyny model utrzymania. To właśnie przede wszystkim w tej grupie są wspomniani wcześniej przymusowi wolni strzelcy, którzy wcale nie chcą w taki sposób pracować, ale z różnych względów muszą.
Pozytywną wiadomością z raportu jest zaś to, że dla większości (wprawdzie wciąż niewielkiej bo wynoszącej tylko 50,3 proc.) freelancing to działanie dodatkowe, łączone zazwyczaj z normalną umową o pracę lub zleceniami. W 2018 roku co siódmy badany (14,5 proc.) zrezygnował z pracy na etat (zwykle przymusowo) i utrzymywał się tylko z pracy freelancera. Natomiast w tym roku co dziesiąty respondent planuje porzucić etat – umowę o pracę – na rzecz freelancingu. To właśnie ci Polacy, których sytuacja życiowa jest na tyle dobra, iż mogą sobie na to pozwolić. Jest też wśród nich grupa młodych ludzi, utrzymywanych przez rodziców i mających ubezpieczenie dzięki studiowaniu czy uczeniu się. Co szósty badany freelancer w Polsce (17 proc.) pracuje bowiem jako wolny strzelec będąc studentem (14 proc.) lub zgoła uczniem przed maturą (3 proc.).
Najliczniejszą grupę freelancerów w naszym kraju stanowią osoby między 25 a 34 rokiem życia (51,5 proc.), pochodzące z dużych (38,0 proc.) i średnich miast (21,7 proc. ). Odpowiedzi udzieliło niemal tyle samo kobiet co mężczyzn (odpowiednio 50,4 proc. i 49,6 proc.).
Podobno wolnych strzelców nad Wisłą przybywa z roku na rok.
– Z naszych analiz wynika, że wartość rynku freelancingu w Polsce wzrośnie w tym roku o 17,5 proc., uzyskując tym samym wynik na poziomie 9,4 mld zł. Na tą wartość składają się 6,9 mld zł od osób utrzymujących się tylko z tej formy zarobkowania i 2,5 mld zł od dorabiających do umów o prace, na zlecenia i uczących się – mówi Przemysław Głośny z Useme.eu.
Żeby zarabiać więcej
Rozmaite analizy (przygotowane na ogół na zlecenie pracodawców, którzy zdecydowanie wolą wolnych strzelców niż pracowników, oczekujących normalnej umowy o pracę) przekonują, iż freelancing na świecie jeszcze nigdy tak szybko się nie rozwijał.
Podobno można szacować, że wolni strzelcy już w 2020 roku będą stanowić około 40 proc. amerykańskiej siły roboczej, podczas gdy w Europie będzie to poziom 25 proc. Kilka lat później, bo w 2027 roku na starym kontynencie oraz w USA aż połowa pracujących miałaby wykorzystywać ten model zarobkowania. Dzięki takim wzrostom freelancerzy byliby globalnie najszybciej rosnąca grupa pracowników. Można jednak mieć nadzieję, że opór ludzi zmuszanych do freelancingu sprawi, iż te ponure wizje się nie ziszczą.
Większość wolnych strzelców funkcjonuje w ciągłej trosce o to, jak zwiększyć swe, marne na ogół dochody. Aż dwóm trzecim wolnych strzelców pracujących na świecie (68 proc.), zależy najbardziej na wyższych zarobkach oraz wyższych stawkach godzinowych.
Stawki w Polsce zaczynają się od 15 zł za godzinę pracy, za mniej skomplikowane prace. Okazuje się, że specjaliści do spraw administracji czy obsługi klienta zarabiają najmniej. Natomiast tłumacze i graficy oczekują około 50-70 zł/h (choć z reguły dostają znacznie mniej). Na bycie wolnym strzelcem najczęściej decydują się menadżerowie i wykwalifikowani specjaliści – bo tylko oni mogą związać koniec z końcem pracując w ten sposób.
– Polski rynek zdominowany jest przez wyceny projektowe, to jest. za całościowe zlecenie, a nie godzinowe. Na podstawie transakcji na naszej platformie można jednak określić, że a najwyższe opłaty w wysokości 100 – 150 zł pobierane są przez przedstawicieli branży informatycznej, w tym programistów. Nierzadko ci najlepsi, zwłaszcza oferujący bardzo potrzebne na rynku umiejętności, mający spore doświadczenie i posiadający dobrą markę własną, są w stanie żądać 250 – 300 zł lub nawet więcej za godzinę pracy – dodaje Przemysław Głośny. Ile jednak faktycznie dostają? Nie wiadomo.
Ciężki kawałek chleba
W krajach zachodnich wolni strzelcy zarabiają oczywiście lepiej niż u nas. Najczęściej oczekiwana średnia stawka godzinowa dla freelancerów to około 70 zł. Natomiast realne wynagrodzenia wahają się pomiędzy 40 zł a 105 zł, w zależności od branży, doświadczenia freelancera oraz kraju, z którego pochodzi zlecenie. Osoby oferujące usługi prawne lub programiści otrzymują najwyższe wynagrodzenia. Z badań wynika jednak, że aż ponad połowa światowych freelancerów pracuje za stawki w przedziale 11 – 15 dol. czyli 41 zł – 56 zł za godzinę.
Problem w tym, że pracodawcy często oszukują wolnych strzelców – co mogą robić bezkarnie, bo przecież nie obowiązują ich takie rygory jakich muszą przestrzegać w stosunku do osób zatrudnionych na umowach o pracę.
Z badań przeprowadzonych w Polsce przez Useme.eu wynika, że ponad połowa respondentów (54,2 proc.) ma trudności z otrzymywaniem terminowych zapłat za swoją pracę. Dla 4,4 proc. freelancerów opóźnione przelewy zdarzają się często, dla 14,2 proc. od czasu do czasu, a dla 35,6 proc. rzadko.
Czterech z pięciu freelancerów zazwyczaj pracuje nad jednym do trzech projektów realizowanych jednocześnie. Około połowa freelancerów pracuje od 30 do 50 godzin tygodniowo. Co piąty poświęca na to 20 godzin lub mniej, a 10 procentom freelancing zajmuje ponad 60 godzin w tygodniu. Specjaliści ds. finansów, zarządzania i kadr pracują najwięcej – średnio 39 godzin, podczas gdy wolni strzelcy związani z usługami prawnymi poświęcają na pracę najmniej, bo średnio 33,6 godz. tygodniowo.
Więcej i biedniej
W porównaniu do zagranicznych freelancerów, ich polscy koledzy pracują więcej i ciężej, a zarabiają mniej. W Polsce jedynie jedna trzecia wolnych strzelców może pozwolić sobie na pracę nad nie więcej niż trzema zleceniami jednocześnie. 22 proc. badanych wykonuje 4-5 zleceń w tym samym czasie, 14 proc. ma ich od 6 do 10, zaś 5 proc. obsługuje jednocześnie ponad 10 zleceniodawców.
Polscy freelancerzy, gdy tylko mogą, chętnie podejmują się pracy dla zagranicznych klientów, doceniając znacząco wyższe stawki godzinowe. Na pytanie „Ile zleceń dla klientów zagranicznych wykonujesz w ciągu roku?” 28 proc. badanych odpowiedziało: od jednego do pięciu, 5 proc. od 6 do 10, a 7 proc. – powyżej 11. Pozostali mają wyłącznie krajowe zlecenia.
W sumie, działalność wolnego strzelca w Polsce to na ogół trudny i niewielki kawałek chleba. Do ich sytuacji dość dobrze pasuje wiersz Marii Konopnickiej „Wolny najmita”, w którym czytamy między innymi: „Czegóż on stoi? Wszak wolny jak ptacy?
Chce – niechaj żyje, a chce – niech umiera!
Czy się utopi, czy chwyci się pracy,
Nikt się nie spiera…”
