Profesor Daniel Beauvois – wybitny historyk francuski, znawca historii Polski, w szczególności specjalista historii społecznej kresów wschodnich od XVII do XIX wieku. Wydawałoby się, powinien mieć w Polsce atłasowo uprzywilejowaną pozycję.
Takiego Francuza, który porzucił bujną , barwną i dramatyczną historię swojej ojczyzny, by z poświęceniem godnym – wydawałoby się – lepszej sprawy taplać się w naszym błotku narodowym, powinno się na rękach nosić. I mógł sobie Beauvois zapewnić to bez trudu, w naszym tradycyjnie frankofilskim kraju, będącym bądź co bądź spadkobiercą napoleońskiego Księstwa Warszawskiego z napoleońską konstytucją i kodeksem, do dziś czasem przez sądy polskie stosowanym. A jednak tak się nie stało, bo sam wybrał trudniejszą drogę. Swoją autobiografię zatytułowaną „Moje kamienie księżycowe. Próba autobiografii zawodowej”, sformułował z prawdziwie francuską szczerością ćwiczoną na Wolterze i Diderocie, bez oglądania się na polsko-słowiańską obłudę i poprawność towarzyską.
Opowiada w niej m.in. o tym, jak niektórzy przedstawiciele polskiego świata naukowego historyków reagowali na jego bezkompromisowe oceny naukowe sytuacji społecznej w Szlacheckiej Rzeczypospolitej, Kresów Wschodnich w szczególności, w której szlachta uczyniła z chłopów przedmiot bezprzykładnej eksploatacji. To niewiarygodne, ale niejednokrotnie odpowiedzią na tę bezkompromisowość naukową Profesora nawet największe tuzy odpłacały mu słabo skrywanym lub zgoła nie skrywanym, ostracyzmem. Nie wszyscy rzecz jasna, ale postawa innych sporo o nas mówi. Najwyraźniej traktowano go jak swoistego bluźniercę, który ośmielił się podważyć polski, arkadyjski, sielski, utopijny, a tak naprawdę zakłamany mit Kresów Wschodnich, jako obcego ośmielającego się podważać zakłamane „polskie świętości”. Być może chętnie zasugerowani mu by zajął się grzechami i brudami francuskimi.
Ale profesor wybrał co innego i było to jego „święte” naukowe prawo. Wydany przez Instytut Historii Nauki PAN tom, poprzedzony wstępem prof. Leszka Zasztowta („Niepokorny uczony w nowej Europie”), składa się ze wspomnianej autobiografii zawodowej a także zestawu tekstów Daniela Beauvois, w tym m.in. o sytuacji inteligencji polskiej w Wilnie 1803-1832, o micie „Kresów Wschodnich”, o pamiętnikarstwie polskim z tych terenów w wieku XX, o Polsce XX wieku widzianej oczyma historyków rosyjskich, a także wywiadu z Profesorem, osnutego wokół jego pomnikowej monografii „Polacy na Ukrainie 1831-1863”, a zatytułowanego „Anielstwo i Imperializm”.
Tom Daniela Beauvois, to pasjonujący intelektualnie zbiór i – co nie bez znaczenia – jako edycja polska – drobne zadośćuczynienie i podziękowanie za jego trud w służbie polskiej Klio i budzeniu polskiej samoświadomości.
Daniel Beauvois – „Autobiografia i teksty wybrane”, wyd. Instytut Historii PAN, Warszawa 2017, str. 415, ISBN 978-83-7545-744-5
