06.07.2017 Warszawa Wizyta prezydenta USA Donalda Trumpa w Polsce Sesja transatlantycka Szczytu Trojmorza z udzialem prezydenta USA w Zamku Krolewskim N/z Donald Trump, Andrzej Duda fot.Witold Rozbicki
Największym sukcesem Donalda Trumpa w minionym roku było uprzytomnienie światu, że Stany Zjednoczone to państwo, jak każde inne. które w walce o swoje interesy nie cofnie się przed niczym.
W roku 2018 na dobre rozstaliśmy się z mitem Stanów Zjednoczonych jako bezpiecznej przystani dla imigrantów i uchodźców. Rozstanie przyszło o tyle trudniej, że wiele w tym micie było prawdy. Od początku swojej państwowości USA prowadziły dość liberalną politykę imigracyjną, zachęcając śmiałków do przyjazdu i spełnienia swojego „American dream”. Oczywiście amerykańska brama nigdy nie była rozwarta na oścież. Na przestrzeni lat z prawa do osiedlenia się w USA wykluczano kolejne grupy etniczne – począwszy od czarnoskórych i Azjatów, a skończywszy na mieszkańcach Europy Południowej i Wschodniej. Niemniej, na tle pozostałych państw Ameryka jawiła się jako kraj otwarty i przyjazny dla obcokrajowców.
I za taką ją uważano aż do nadejścia Donalda Trumpa. To właśnie wykrzykiwana podczas setek spotkań z wyborcami niechęć do imigrantów i uchodźców, wyzywanie ich od „gwałcicieli i morderców”, a w końcu obietnica budowy muru na granicy z Meksykiem, doprowadziły Trumpa do zaskakującego zwycięstwa w wyścigu o Biały Dom w 2016 r. Nic zatem dziwnego, że nowy prezydent rozpoczął swoją kadencję od zamknięcia amerykańskich granic przed obywatelami sześciu państw muzułmańskich. Chcąc uniknąć oskarżeń o kierowanie się religijnymi przesłankami, na czarną listę wpisano także Korę Północną, Wenezuelę i Czad. Mimo że prezydenckie rozporządzenie spotkało się z oporem ze strony poszczególnych sądów stanowych, Trump uzyskał efekt, na którym zależało mu najbardziej – pokazał Amerykę jako twierdzę, do której dostęp uzyskają tylko nieliczni.
Tak jak rozpoczął swoje rządy, tak też zakończył miniony rok. W grudniu w amerykańskich ośrodkach dla nielegalnych imigrantów zmarła dwójka dzieci – uchodźców z Gwatemali, które wraz z rodzicami szukały w USA schronienia przed głodem i przemocą. Pierwszą z ofiar była siedmioletnia Jakelin Caal, czekająca w El Paso na deportację. Z kolei w wigilię zmarł Felipe Gomez Alonzo, ośmiolatek, przetrzymywany gdzieś przy granicy z Meksykiem. Chociaż zatem winę za śmierć dzieci nie ponoszą wprost amerykańskie władze, to Trump i jego poplecznicy chętnie wykorzystują podobne przypadki do wyartykułowania swoich poglądów. I rzeczywiście. Nie trzeba było długo czekać, aby w serii tweetów prezydent obwinił o śmierć najpierw rodziców zmarłej dwójki, a zaraz potem „żałosnych demokratów”, którzy blokują budowę muru na granicy z Meksykiem.
Nieprzyznanie przez Kongres środków na przygraniczny mur spowodowało tzw. government shutdown, który od 22 grudnia paraliżuje działalność federalnych służb i instytucji. Nie działają urzędy, muzea, ambasady i konsulaty. Ich pracownicy zaś nie otrzymują pensji. To już drugi taki przypadek w 2018 r. Co prawda pierwszy trwał zaledwie trzy dni (20 – 23 stycznia), lecz i tak można było mówić o poważnym kryzysie, biorąc pod uwagę, że przewagę w Kongresie posiadali wówczas republikanie. Obecny paraliż federalnych instytucji przeciąga się, gdyż Izba Reprezentantów znajduje się pod rządami demokratów, a ci w roku poprzedzającym wybory prezydenckie nie mają najmniejszej ochoty na zgniłe kompromisy z Białym Domem. Jeśli jednak ktoś myśli, że cała sytuacja martwi Trumpa, to jest w poważnym błędzie. Dla prezydenta niemoc rządu federalnego to doskonała okazja, aby jeszcze raz zrzucić winę na imigrantów. Wszak cały problem wziął się z potrzeby budowy muru, aby uchronić USA przed rzeszami „zwierząt”, „morderców i gwałcicieli”. Właśnie tak o imigrantach mówi się obecnie w Stanach Zjednoczonych i co najgorsze – na nikim nie robi to już wrażenia.
Drugim mitem, który pożegnaliśmy w 2018 r., jest mit Ameryki jako państwa walczącego o demokrację i wolność na świecie. Z dokładnie takimi hasłami USA zaangażowały się w pierwszą wojnę światową, której stulecie zakończenia hucznie obchodziliśmy w minionym roku. Tak też przedstawiano wszystkie kolejne konflikty, w których brały udział Stany Zjednoczone, począwszy od drugiej wojny światowej, przez Wietnam, a na „wyzwoleniu” Iraku w 2003 r. skończywszy. Miniony rok przyniósł jednak otrzeźwienie. Amerykańskie wsparcie dla brutalnej saudyjskiej interwencji w Jemenie uzmysłowiło wszystkim, że także USA posiadają swoje interesy. I że te interesy Ameryka będzie realizowała za wszelką cenę. Przypomnijmy – według ostrożnych szacunków, od stycznia 2016 r. zginęło w Jemenie co najmniej 56 tys. osób. Wiele z nich to ofiary saudyjskich nalotów i amerykańskich bomb. Wartość kontraktu na dostawy broni, który kilka lat temu Waszyngton podpisał z Rijadem, już przekroczyła 9 mld dolarów, a ostatnio Saudyjczycy ujawnili plany wydania ponad 110 mld na dalsze zbrojenie. Czy można więc dziwić się, że los tysięcy jemeńskich ofiar i rannych mało interesuje amerykańskich decydentów?
Podobną lekcję amerykańskiej real politik odbierają właśnie Kurdowie. Skuszeni obietnicami autonomii, a nawet niepodległości, przez wiele lat wzorowo odgrywali rolę najwierniejszego sojusznika USA w regionie. Także w Syrii Amerykanie mogli liczyć na kurdyjskie wsparcie. Jednak tuż przed świętami Trump ogłosił – niespodziewanie nawet dla niektórych członków swojego gabinetu, w tym i byłego już sekretarza obrony gen. Jamesa Mattisa – natychmiastowe wycofanie wojsk USA z Syrii. W konsekwencji Kurdowie zostali pozostawieni na łasce Turcji. W tej sytuacji nie mieli innego wyjścia niż prosić o protekcję swojego dotychczasowego przeciwnika – prezydenta Baszszara al-Asada. W ten oto sposób „ten bydlak” – jak jeszcze całkiem niedawno mówił o nim Trump – stał się (wspólnie z Rosjanami) gwarantem przeżycia najwierniejszego sojusznika Waszyngtonu.
Porzucenie sojusznika to żadna nowość w amerykańskiej polityce zagranicznej. Taki los spotkał m.in. Wietnam Południowy, którego przedstawicieli nawet nie zaproszono do rokowań z komunistycznym rządem Ho Chi Mina w 1973 r. Wówczas porozumienie USA z Wietnamem Północnym nagrodzono pokojową Nagrodą Nobla, podzieloną między Henriego Kissingera i Le Duc Tho. Stany Zjednoczone opuściły swojego wasala, jednak zdołały zachować twarz i pozycję na arenie międzynarodowej. Tym razem jest inaczej. Tym razem bowiem Amerykanie zostawiają swojego sojusznika na pastwę przeciwników bez żadnego celu i planu. Niczym znudzone dziecko, Trump zabiera swoje zabawki z piaskownicy i nie oglądając się za siebie wraca do domu.
Jeśli Trump bez najmniejszych skrupułów pozostawił Kurdów w regionie o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych, to jak w takim razie wierzyć w zapowiedzi budowy „Fortu Trump” w peryferyjnej – dla USA – Polsce? W weekendowym numerze niemieckiego „Spiegla” dobrze poinformowana publicystka Christiane Hoffmann pisze, że w razie potrzeby, obecny gospodarz Białego Domu bez mrugnięcia okiem wycofa amerykańskie wojska z naszego kraju. Zapewne ma rację. Przecież łatwo sobie wyobrazić jak w zbliżającej się kampanii prezydenckiej Trump ponownie uderzy w izolacjonistyczne tony i dla poklasku zarządzi odwrót z „niewdzięcznej” Europy. W polskim rządzie wydają się tego nie dostrzegać, nadal karmiąc się mitem Stanów Zjednoczonych jako światowego strażnika wolności i demokracji. Tymczasem o takiej postawie już ponad pół wieku temu pisał Stanisław Cat-Mackiewicz, że „przypomina los służącej, która by dla swoich państwa harowała od świtu do nocy, a na pierwszego płaciłaby sobie pensję z własnej książeczki oszczędnościowej”.
Jak każde imperium w historii świata, także Stany Zjednoczone realizują własne interesy. Bez oglądania się na mniejsze państwa – czy to sojuszników, czy przeciwników. „Albo jesteście z nami, albo jesteście przeciwko nam” – te słowa prezydenta George’a W. Busha najlepiej oddają zasady, jakimi kieruje się amerykańska polityka zagraniczna. Od końca drugiej wojny światowej, USA były zaangażowane militarnie w niemal 190 konfliktach, za każdym razem bezwzględnie broniąc własnych celów, często dalekich od wyidealizowanej wizji świata opartej na poszanowaniu praw człowieka. Dzięki obecnej polityce Trumpa prawda ta dociera powoli do dotychczasowych sojuszników Stanów Zjednoczonych. Pytanie czy i kiedy dotrze także do Warszawy?
Tragiczna historia dwójki dzieci z Gwatemali oraz zaangażowanie USA w Jemenie i Syrii – na pierwszy rzut oka to dwa odrębne tematy. Łączy je jednak sposób, w jaki traktuje je obecna amerykańska administracja. Przewodnie hasło Trumpa, czyli „America First”, oznacza bowiem nie tylko bezwzględną politykę imigracyjną, ale także bezwzględną politykę zagraniczną. Gabinet Trumpa nie zamierza przejmować się śmiercią dzieci w ośrodkach dla nielegalnych imigrantów, tak samo jak nie uroni łzy nad losem Kurdów w Syrii. Polityka międzynarodowa w rozpoczętym właśnie roku jeszcze bardziej niż w poprzednim będzie cierpiała na brak idealizmu, w który mimo wszystko przyjemnie było wierzyć. Jak odnajdzie się Polska w tej pozbawionej złudzeń rzeczywistości?
