Młodzież stanowi 16 proc. mieszkańców Ziemi, czyli 1,2 miliarda osób. Warunki życia i kondycja tej grupy będą mieć wielkie znaczenie dla losów ludzkości.
Kilkanaście dni temu został opublikowany raport grupy badawczej (jego edytorem jest pani Inge Brees) poświęcony postępowi społecznemu młodzieży, oraz związany z nim Youth Progress Index 2021. Ta grupa badawcza to Social Progress Imperative założona w 2012 r. i działająca na zasadzie non profit w USA.
Polska zajęła 30. miejsce w rankingu (w 2017 roku – 27), z wartością indeksu 80,76 ( w 2017 r. – 76,26). Nastąpił zatem wzrost wartości indeksu o 4,50 pkt. mimo spadku pozycji w rankingu. Wynika to z zasadniczego, bo aż o połowę, zwiększenia liczby krajów wziętych tym razem do analizy. Jest to dopiero druga z kolei edycja Indeksu Postępu Społecznego Młodzieży, pierwsza miała miejsce w 2017 r.
Indeks ten służy jako kryterium do hierarchizacji krajów według ogólnego poziomu rozwoju społecznego młodzieży w danym roku i jest obliczany obecnie dla 150 (w 2017 r. – dla 102) krajów oraz częściowo dla 18 innych terytoriów.
Młodzież w rozumieniu niniejszego indeksu to osoby w wieku 15-24 lat. Według Raportu Ludnościowego ONZ liczba osób w tym wieku w 2019 r. wynosi 1,2 mld, czyli 16 proc. ludności świata, a według prognoz na 2065 r. osiągnie 1,4 mld, co stanowić będzie jednak tylko 13 proc. ludności świata. Ten zmniejszony odsetek ludzi młodych wynika z procesu starzenia się społeczeństwa i w konsekwencji, zwiększania się udziału osob starszych.
Raport opracowany został przez Social Progress Imperative wspólnie z European Youth Forum (ich indeks dotyczący całej populacji, a nie tylko młodzieży jak tym razem, omawialiśmy pół roku temu na łamach Trybuny). Autorem głównym raportu jest John Lisney wraz z sześcioma współpracownikami. European Youth Forum jest platformą organizacji młodzieżowych w Europie: około 100 organizacji zrzeszających 10 milionów młodych ludzi. Ma swoją siedzibę w Brukseli.
Indeks ten nie jest tak szeroko znany jak zbliżony do niego intencjonalnie i treściowo Human Development Index, gdyż opracowywany i publikowany jest dopiero od 2017 r. W odróżnieniu jednak od HDI, który zawiera formalnie tylko cztery, a faktycznie trzy wskaźniki monitorujące (gdyż wskaźniki edukacyjne połączone są w jeden), to Youth Progress Index (podobnie jak wcześniej wspomniany Social Progress Index) złożony jest aż z 58 wskaźników społecznych i środowiskowych. Chodzi o to, aby uzyskać, jak piszą autorzy w raporcie, wyraźniejszy obraz tego jak naprawdę wygląda życie codzienne młodzieży. Indeks nie mierzy wprawdzie szczęścia młodzieży i zadowolenia z życia, ale koncentruje się na ich rzeczywistych warunkach życiowych, od schronienia i wyżywienia po prawa i edukację. Śledzi też zmiany zachodzące wśród młodzieży w czasie.
Indeks ma charakter złożony (agregatowy). Składają się na niego trzy subindeksy i jest ich średnią ważoną. Został wprowadzony dla porównań międzynarodowych i określa poziom rozwoju społecznego młodzieży, integrując czynniki ekonomiczne i społeczne danego kraju. Indeks jest uzupełniającym (zwłaszcza względem Social Progress Index, ale także produktu krajowego brutto), syntetycznym miernikiem opisującym efekty w zakresie rozwoju społecznego młodzieży w skali czasowej i przestrzennej.
Indeks pokazuje kraje osiągające bardzo różne ogólne poziomy rozwoju społecznego; oraz bardzo różniące się wzorce postępu społecznego według wymiarów i komponentów. Pokazuje również, że kraje o wysokich dochodach zwykle osiągają wyższy postęp społeczny, niż kraje o niskich dochodach, jednak zależność ta nie jest ani prosta, ani liniowa.
Te trzy subindeksy, które składają się na podstawowy Indeks YPI to: 1. Podstawowe potrzeby ludzkie (Basic Human Needs), 2. Podstawy dobrobytu (Foundations of Wellbeing) oraz 3. Szanse (Opportunity).
Pierwszy subindeks obejmuje takie kwestie, jak żywienie i podstawowa opieka medyczna, dostęp do wody i dobre warunki sanitarne, zamieszkanie i dostęp do energii elektrycznej oraz bezpieczeństwo osobiste (samobójstwa, brutalna przestępczość, terror polityczny, bezpieczeństwo młodzieży chodzącej samotnie).
Drugi subindeks obejmuje z kolei dostęp do podstawowej wiedzy (szkoła podstawowa i średnia), parytet płci, młodzież wśród internautów, wolność prasy, zdrowie (długość życia w dobrym zdrowiu), samobójstwa wśród młodzieży, zgony wskutek HIV/AIDS, jakość środowiska (w tym zgony wskutek zanieczyszczenia powietrza), emisja gazów cieplarnianych.
Trzeci wreszcie subindeks obejmuje prawa osobiste, w tym wolność wypowiedzi i zgromadzeń, zaufanie młodzieży do policji, udział młodych wśród parlamentarzystów, wolność i wybór osobisty (w tym wolność religijna), zaspokojony popyt na antykoncepcję, postrzeganie korupcji przez młodzież, otwartość młodzieży na imigrantów i homoseksualistów, dyskryminację i przemoc wobec mniejszości, młodzież niepracującą i nieuczącą się, dostęp do zawansowanej edukacji, skolaryzację na poziomie studiów wyższych, nierówności w zdobywaniu wykształcenia.
Każda z tych wymienionych kwestii opatrzona jest wieloma wskaźnikami monitorującymi a sam indeks jest średnią tych 58 wskaźników.
Średnia światowa Indeksu Postępu Społecznego Młodzieży wyniosła w 2021 r. – 65,78 pkt. W skali świata Social Progress Index uległ w okresie sześciu lat poprawie z 62,14 pkt. w 2014 r. do 64,24 pkt. w 2020 r. (64,47 było w 2019 r.), czyli zaledwie o 2,10 pkt.
Średnia światowa lokuje się między Południowym Sudanem (150) i Czadem (149 miejsce) o wartościach indeksu na poziomie 20 – 22 pkt., a Norwegią (1 miejsce) i Danią (2 miejsce) o wartościach indeksu na poziomie 95 – 96. Przewaga 4,5 krotna. Zdecydowanie największy postęp osiągnięto w zakresie dostępu do informacji i komunikacji, który zwiększył się o 11,49 pkt w ciągu ostatnich 6 lat. Dużą rolę odegrał wzrost dostępu do internetu i abonamentów na telefony komórkowe, szczególnie w krajach rozwijających się.
W sumie postęp jest jednak bardzo powolny i w dodatku nierówny. Tylko 65 krajów osiągnęło postęp wyższy niż 3 pkt. Świat osiąga gorsze wyniki w zakresie postępu społecznego, niż wskazywałby na to średni PKB na mieszkańca. Sygnalizuje to, że mamy zasoby, aby żyło się nam lepiej i aby być lepszymi, a rosnące dane PKB maskują w jakimś sensie rzeczywiste problemy, z jakimi borykają się społeczeństwa i zmagania zwykłych ludzi.
Średni światowy produkt brutto na jednego mieszkańca według parytetu siły nabywczej (PPP) autorzy raportu podają w odniesieniu do 2019 r. (gdyż szacunków dla roku 2020 jeszcze nie opublikowano) na poziomie 15.939 dol. Średni PKB Polski dla roku 2020 wyniósł 33.086 dol. (37 miejsce w świecie). PKB lidera indeksu, czyli Norwegii wyniósł 63.633 dol (i to dopiero siódme miejsce świecie).
Ciekawe są współczynniki korelacji pomiędzy Indeksem Postępu Społecznego Młodzieży, a poziomem PKB (według parytetu siły nabywczej) na mieszkańca, który wyniósł 0,859. Oczywiście zróżnicowana jest korelacja pomiędzy PKB a trzema wcześniej opisanymi poszczególnymi subindeksami tego indeksu.
Bardzo ciekawa i znamienna jest także ocena szans na zrealizowanie 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju według Agendy ONZ 2030. Według autorów raportu, świat idąc w dotychczasowym tempie nie osiągnie tych celów przed 2082 rokiem!!!
Czołówka rankingu Youth Progress Index 2021 to: Norwegia, Dania, Finlandia, Szwajcaria i Szwecja. Wartość Indeksu dla Norwegii wynosi 95,80 (w skali 0 – 100) a dla Polski (30 miejsce) 80,76. Taki jest obecnie – obejmujący 15,04 pkt – nasz dystans do najlepszych.
Niemcy, do których tak lubimy się porównywać, zajmują dwunastą (w 2017 roku trzynastą) lokatę i mają wartość indeksu 90,21. USA z kolei zajmują 23. pozycję w rankingu i są tylko jednym z trzech krajów, w których indeks spadł w ciągu ostatniej dekady. W 2017 r. zajmowały 18 pozycję.
Spośród nowych krajów Unii Europejskiej przed nami są: Estonia (21 lokata, wartość indeksu 85,47), Czechy (25) i Słowenia (27). Za nami: pozostałe nowe kraje UE: Chorwacja i Litwa (na 34 miejscu), Łotwa, Słowacja, Węgry, Rumunia oraz Bułgaria (52 lokata z wartością indeksu 73,12). Wśród wszystkich 27 członków UE (już bez Wielkiej Brytanii) Polska zajęła 19 miejsce; za Cyprem i Maltą, a przed Grecją i Litwą.
Kraje kandydackie do UE zajmują następujące lokaty: Turcja (77), Czarnogóra (51), Macedonia Północna (59), Albania (64), Serbia (42) oraz Bośnia i Hercegowina (68). Nasi sąsiedzi: Białoruś (52), Ukraina (60) i Rosja (63) wykazali postęp w porównaniu z 2017 r.
Chiny zajęły 72. miejsce a Indie dopiero 100 (wartość indeksu – 56.69). Ostatnie miejsca w rankingu zajmują: Gwinea (146 miejsce), potem Afganistan, Czad, Republika Afryki Środkowej i Południowy Sudan (150 miejsce z wartością indeksu wynoszącą 20,03 pkt., czyli 4,5 raza mniejszą od lidera. Indeks i pełny raport można znaleźć na stronie: socialprogress.org/index/global/results.
Indeks Postępu Społecznego Młodzieży 2021
1 Norwegia 95,80
2 Dania 94,62
3 Finlandia 94,03
4 Szwajcaria 93,14
5 Szwecja 92,81
28 Malta 83,07
29 Cypr 81,14
30 Polska 80,76
31 Izrael 80,23
32 Grecja 80,09
