„Najpierw Włosi!” i „Zdrowy rozum w rządzie” – te dwa wielkie napisy królowały na scenie, gdy tydzień temu 45-letni Matteo Salvini, włoski wicepremier i minister spraw wewnętrznych, krzyczał z niej do 50-tysięcznego tłumu fanów swej partii, Ligi.
Wołał: „Co za nieopisane wzruszenie! Oto krzyk miłości rozlega się z Pontidy!”. Chodzi oczywiście o miłość ojczyzny. W jej imię zwolennicy „Il Capitano”, jak go nazywają, występowali w koszulkach z napisem „To mega-koniec dolce vita”, w ślad za swoim idolem, który powtarzał: „to koniec słodkiego życia dla nielegalnych imigrantów!”. Dzięki takiej właśnie retoryce wypłynął.
Pontida to mała miejscowość w Lombardii, na samej północy kraju, gdzie od lat obywały się zjazdy skrajnie prawicowej Ligi Północnej. Dziś to po prostu Liga, gdyż Salvini chcąc wygrać wybory porzucił ideologiczny regionalizm. Ba, do parlamentu wybrano go z Południa, z Kalabrii, o której mówił kiedyś, że „śmierdzi” i jest zamieszkana przez ludzi „leniwych”, którzy nie zasługują nawet na miano Włochów. Ale zmieniła się też sama symbolika historyczna Pontidy. To tu w 1167 r. zawiązano Ligę Lombardzką. Kiedyś miało to być odniesienie do marzenia o niezależności bogatej, przemysłowej Północy. Dziś to przede wszystkim nawiązanie do sprzeciwu średniowiecznej Ligi wobec zakusów Fryderyka I Rudobrodego, cesarza niemieckiego, jako uosobienia dzisiejszej Unii Europejskiej „pod niemiecką władzą”.
Jeszcze pięć lat temu Liga Północna mogła liczyć najwyżej na 4 proc. głosów. Odkąd jednak jej poprzedni wódz Umberto Bossi przegrał z Salvinim, popularność partii rośnie jak na drożdżach. „Jeszcze nigdy się nie zdarzyło, by w ciągu czterech miesięcy od wyborów jakaś siła polityczna prawie podwoiła swój wynik, przechodząc z trzeciego na pierwsze miejsce w kraju” – pisała skonsternowana „Corriere della Sera” obserwując partyjny zjazd.
Czwartego marca, w czasie wyborów, Liga zdobyła 17 proc. głosów, a dziś sondaże wskazują jej już 31,2 proc. intencji wyborczych, więcej od Ruchu Pięciu Gwiazd (M5S) Luigiego Di Maio, który ostatnie wybory wygrał, a teraz spadł na drugie miejsce. 59 proc. Włochów popiera Ligę w kwestii polityki imigracyjnej. „Nasza partia nigdy nie była tak silna, tak dobrze zorganizowana!” – obwieszczał z dumą Salvini w Pontidzie i nikt nie był w stanie temu zaprzeczyć.
Walec neoliberalizmu
Według danych z innego zjazdu – zjazdu światowej oligarchii w szwajcarskim Davos – 30 lat neoliberalizmu doprowadził0 Włochy do „prawidłowego” podziału bogactw: 20 proc. najlepiej uposażonych dysponuje 69 proc. bogactwa kraju, 20 proc. kolejnych ma 18 proc., a 60 proc. reszty obywateli musi zadowolić się pozostałymi 13 proc. dochodów. 10 lokalnych miliarderów, w tym dzisiejszy sojusznik Salviniego, „nieśmiertelny” Silvio Berlusconi, mają na kontach 86 miliardów euro, czyli ekwiwalent tego, co posiada pięć milionów włoskich rodzin robotniczych. Naturalnie propaganda neoliberalna unika pojęcia „nierówności społecznych”. Podobno jest przestarzałe.
Dzieła neoliberalnej prekaryzacji pracy dopełnił we Włoszech poprzedni rząd „centro-centro-centro-lewicy”, jak go nazywał z przekąsem znany reżyser Nanni Moretti. To on wprowadził ustawę ochrzczoną z angielska „Jobs Act” (by było „nowocześnie”), która dała właścicielom pełną wolność zwalniania z pracy. Oczywiście pod propagandowym pretekstem zwiększenia zatrudnienia, na który nabrano już wiele krajów. Wprost przeciwnie, redukcja ochrony pracowników nie ma żadnego związku statystycznego ze wzrostem zatrudnienia, lecz, jak każda prekaryzacja, wyłącznie ze wzrostem nierówności społecznych i po prostu wzrostem biedy, generalizacją życiowej niepewności. Na takim społeczno-gospodarczym tle wyrosły idee Salviniego. Idee bardzo proste – jest źle, bo do Włoch przybyli imigranci.
Mafia nie taka zła
„Reformy” neoliberalne prowadzone od czasów Berlusconiego najgorzej odbiły się na tak pogardzanym przez Salviniego Południu. Południowcom, jako „ofiarom nielegalnej imigracji” szef Ligi obiecywał więc przed wyborami powstrzymanie tejże i olbrzymie dofinasowania. Zachwycił więc, choć i wkurzył wielu ludzi. Roberto Saviano, autor światowego bestsellera „Gomorra”, krytykował rasizm jego języka, więc Salvini obiecał też oszczędności, mianowicie odebranie Saviano, od 12 lat zagrożonemu śmiercią ze strony mafijnych „rodzin”, państwowej ochrony policyjnej. Odtąd pisarz nie przestaje nazywać wicepremiera „pajacem” i uparcie przypominać pewne fakty.
Krótko przed wyborami w kalabryjskim Rosarno, skąd Salvini kandydował, na mityngu wyborczym 17 marca pierwsze rzędy zajmowali ludzie najsilniejszej włoskiej mafii ‘Ndranghety, przedstawiciele potężnych klanów Bellocco i Pesce. Saviano pisał: „A co powiedział Salvini? – Z czego słynie Rosarno? Ze swoich slumsów. Nie chcę niewolników. – Otóż całość slumsów Rosarno jest pod kontrolą ‘Ndranghety. Minister spraw wewnętrznych powinien to wiedzieć, chyba, że to pajac”. Liga dokonała gigantycznego oszustwa finansowego (na ok. 50 milionów euro) w związku z państwowymi zwrotami funduszy wyborczych. Dziś jej konta są zajęte przez komorników, więc by przyjmować pieniądze, stworzyła we współpracy z ‘Ngranghetą sieć fikcyjnych spółek i stowarzyszeń… „Il Capitano” polubił Południe nie bez powodu.
Polityczne wzorce
To przede wszystkim miliarder Donald Trump i skrajny nacjonalista Benjamin Netaniahu. W warstwie sloganów i zachowania jest wyznawcą pełnej „trumpologii”, jako metody na stałe przebywanie z przodu sceny publicznej. Jego tyrady, nieustanna obecność na Twitterze, „zadziorność” wobec mediów i przeciwników politycznych, wyrażanie opinii na wszystkie tematy, usunęły w cień zarówno jego koalicyjnego partnera Luigiego Di Maio z M5S, jak i premiera Conte, powiązanego raczej z tą drugą siłą polityczną. Spektakularna odmowa przyjmowania statków z rozbitkami, migrantami płynącymi z Libii, ma być odpowiednikiem „muru Trumpa” na granicy meksykańskiej.
W tym samym rejestrze imponuje mu postawa rządu izraelskiego, którego, jak wiele innych ugrupowań skrajnej prawicy w Europie, nie przestaje „uwielbiać” za konsekwentny nacjonalizm i przede wszystkim pomysł wyrzucenia „wszystkich” afrykańskich imigrantów. Już w czasie kampanii wyborczej, gdy obiecywał „deportować wszystkich” (jest ich ok. 600 tys.) powoływał się na „rozwiązanie izraelskie”, które nota bene jest w zasadzie niemożliwe do przeprowadzenia. Prezydenta Rosji Władimira Putina też „uwielbia”, by zagrać na nosie europejskiej polityce sankcji, na której Włochy dużo straciły.
Logika wymierania
Ledwo zaczął rządzić, już ma ambicje kontynentalne. W Pontidzie ogłosił „wielki europejski projekt”, stworzenia „Ligi Lig w Europie”, która „zjednoczy wolnościowe ruchy polityczne pragnące bronić swoich granic [przed imigracją] i dobrobytu swych dzieci”. Widzi tu m.in. francuskie Zgromadzenie Narodowe (RN – to nowa nazwa Frontu Narodowego Marine Le Pen), koalicję prawicy ze skrajną prawicą w Austrii i wschodnioeuropejską Grupę Wyszehradzką, przeciwną wszelkiej imigracji.
Nie wytrzymał Tito Boeri, bardzo szanowany szef INPS (włoskiego ZUSu). Mówił w parlamencie, że redukując imigrację Włochy będą tracić swoją populację w tempie co najmniej 700 tys. osób poniżej 34 roku życia co pięć lat, ze względu na prawdziwy upadek demograficzny, który kraj przeżywa na skutek „reform” neoliberalnych. Po prostu systematyczne pozbawianie ludzi bezpieczeństwa pracy prowadzi do zmniejszania się rozrodczości. Inaczej mówiąc, nie będzie kto miał zarabiać na emerytury, tym bardziej, że rząd Ligi/M5S chce ułatwić wcześniejsze przechodzenie w stan spoczynku. Salvini odpowiedział, że Boeri „chyba żyje na Marsie”. Ale jak długo potrwa jego optymizm?
Znany włoski socjolog Domenico De Masi narobił dużo zamieszania utrzymując, że optymizm Salviniego jednak potrwa. Nazajutrz po marcowych wyborach ogłosił, że „Salvini to prawica, która zje M5S, choć nie jest on z lewicy. Sytuacja jest alarmująca, przypomina czasy Marszu na Rzym [Mussoliniego, w 1922 r.]. Żaden z obu liderów nie ma poważnej kultury politycznej, ale szef Ligi jest bardziej przebiegły i nie ma hamulców”. Dla De Masiego Ruch Pięciu Gwiazd to „piasek” złożony głównie z „ignorantów”, podczas gdy Liga to twarda, faszystowska „cegła”, solidna, odporna. Jego zdaniem, sytuacja jest nawet gorsza niż w 1922: „Stany Zjednoczone jako jeden ze zwycięzców wojny, jawiły się w Europie jako kraj wyzwolicielski. Dziś jest na odwrót – USA są złym przykładem do naśladowania.”
Powrót do przeszłości
Poza tym, według jego analizy, Włochy, kraj, w którym wynaleziono uniwersytety, niszczy tę tradycję, mianując na ministerialne stanowiska ludzi ledwo z maturą (jak Salvini), a jedna trzecia posłów w ogóle nie ma żadnego dyplomu. Wreszcie w 1922 r. Włochy nie miały za sobą doświadczenia berlusconizmu, który regularnie ciągnął kraj w dół. Berlusconi przez 20 lat zajmował się tylko dbałością o swe przedsiębiorstwa i doprowadził do „mutacji antropologicznej” Włochów. Salvini natomiast doprowadzi do „mutacji politycznej”, i również w kierunku dołu. „Włosi nie są rasistami” – mówi De Masi, ale „mutacja antropologiczna” wyzwoliła ksenofobię, która każe widzieć obcego jako zagrożenie, szczególnie w momencie kryzysu gospodarczego. Salvini wywołał i uprawomocnił to pierwotne uczucie tak, że „mało kto wstydzi się dzisiaj określać jako rasista”.
Liga zawsze będzie potrzebowała wrogów, by rządzić. Ten trend rozlewa się po naszym kontynencie, społeczne „mutacje” znamy zresztą w Polsce. Włosi zapewniają sobie miraż ekskluzywnego „dolce vita” w podkutych butach, które słychać coraz dalej i dalej.
